Yeni doğan bebek iyi büyüyorsa yeterli ve dengeli besleniyor demektir.
İyi büyümeyen bebeğin ya herhangi bir hastalığı vardır yada iyi beslenemiyor demektir.
Şimdi bebek gelişiminin en önemli etkileyicisi olan beslemenin üzerinde duralım.
YENİ DOĞAN BEBEK İÇİN EN İDEAL BESİN NEDİR?
ANNE SÜTÜDÜR.
Çocuğun anne sütü ile beslenmesinin sayısız yararları vardır. Bu yararları şöyle sıralanabilir.
- Anne sütü en doğal en taze besindir.
- Her zaman temiz ve mikropsuzdur,
- Anne sütü daima hazırdır,
- Ekonomiktir, özel harcama gerektirmez,
- Tamamıyla ve kolaylıkla sindirilir,
- Bebeği hastalıklardan korur,
- Bebekle anne arasında özel sevgi bağı kurulmasını sağlar,
- Bebeğin gelişmesi; boyca, kiloca ve zihinsel olarak çok dahi iyi olur.
AĞIZ SÜTÜ
Doğumdan sonra ilk birkaç gün içinde gelen koyu, ağız sütü ziyan edilmeden bebeğe mutlaka verilmelidir. Çünkü bu süt bebeğe ilk günlerde gerekli tüm besin maddelerini içermektedir.
Doğumdan hemen sonra emzirmeye başlayan annelerin önceleri az miktarda gelen sütü, bebeğin uyarısı ile kısa zamanda artar.
Bazı anneler sütüm yetmiyor diye telaşa kapılmaktadır. Bu doğru değildir. Normalde anne sütü yetersiz olmaz. Bebek sık sık ağlıyor, sık sık meme almak istiyorsa bu anne sütünün yetmediği anlamına gelmez.
Annenin sütünün yetip yetmediği ancak bebeği her ay sağlık ocağına götürerek, tarttırarak ve onun büyümesini izleyerek anlaşılabilir.
Eğer büyüme sırasında bebek yeterli kiloyu alamıyorsa o zaman bebeğin beslenmesi yetersizdir diyebiliriz.
Anneler!
Bebeğinizi emzirirken utanmayınız, sıkılmayınız. Kendinizi rahat bir şekilde bırakarak sadece bebeğinizle bütünleşerek emziriniz.
Resim 1. Yeni doğan bebek için anne sütünün yerini tutan hiç bir mama yoktur.
BEBEK EMZİRİRKEN NERELERE DİKKAT ETMELİDİR ?
Bebek emzirilirken mümkün olduğu kadar dik tutulmalıdır. Yatar durumda emzirme, bebeğin genzine süt kaçmasına ve fazla gaz yutmasına sebep olur. Emzirmede sadece meme başı değil, meme başı çevresindeki koyu renkli belgeyi de çocuğun ağzına alması sağlanmalı ve çocuğun çenesi memeyi bastırmalıdır.
Resim 2. Bebek emdikten sonra gazı çıkarılmalıdır.
Bebeğin emzirildikten sonra dik olarak omuza yaslanıp yuttuğu havanın mutlaka çıkarılması gerekir.
EMZİRME SÜRESİ NE OLMALIDIR ?
Yeni doğan bebek bir aylık oluncaya kadar her ağladığında emzirilir. Emzirme süresi başlangıçta her meme için 5-10 dakika kadardır. bu süre 15-20 dakikaya kadar uzatılabilir.
Anne mümkün olduğu kadar yada istediği kadar uzun süre bebeğini emzirmelidir.
ANNE SÜTÜYLE BESLENMEYE NEKADAR DEVAM ETMELİDİR?
Anne sütü, 6 ayda doğum ağırlığının iki katını aşmış bir bebek için yeterli olmamaya başlar.
Ayrıca çok uzun süre yalnız anne sütü ile beslenen bebek memeye bağlanır, kaşıkla yemek istemez, değişik besinlerin tadına ve kıvamına alışması zor olur. Diğer besinleri almak istemeyince büyüme ve gelişmesi yavaşlar, hatta zamanla büyüme durur.
Bu nedenle 6 ay ile 1 yaş arası anne sütünden diğer gıdalara geçiş dönemidir. Bunu da yavaş yavaş yapmak gerekir.
Resim 3. Anne sütü yetmiyor diye hemen mama, çay, süt gibi sıvılara başlamamalıdır.
ALTI AYDAN SONRA BEBEĞE HANGİ GIDALAR VERİLMELİDİR?
Evvela unlu gıdalar, muhallebi, yoğurt daha sonra proteinden zengin gıdalar; yumurta sarısı, et, beyaz peynir, bu arada çorbalar, meyve suları, meyve püreleri yavaş yavaş çocuğa verilmelidir.
Onuncu aydan sonra bebek normal bir insanın yiyeceği gıdaları almaya başlar.
ANNE SÜTÜ YERİNE BEBEĞE NE VERİLEBİLİR?
Anne sütü, emen bebek ağırlık kazanmamışsa, süt yetmiyorsa veya bebek hiç ememiyorsa, zorunlu olarak süt hayvanlarının sütlerini anne sütüne benzeterek bebeği beslemek gerekir.
Hayvan sütü koyudur. Onu anne sütü yerine kullanırken en pratik yol uygun bir oranda sulandırmaktır. Sulandırılan süt protein ve mineraller bakımından anne sütüne yaklaştırılır. Hayvan sütünde anne sütüne nazaran daha az olan şeker ve yağ sulandırma ile daha da azalmış olur.
Bu durumda süte şeker ve yağ eklemek gerekir. Bu oran ne olmalıdır?
İlk ayda yarım çay bardağı süte yarım çay bardağı su karıştırılır ve içine bir tatlı kaşığı şeker ile 2-3 damla zeytin yağı eklenir.
Resim 4. Hayvan sütünün anne sütüne benzetilmesi gerekir.
Kullanılan sütün pastörize olmasına dikkat edilmelidir. Süt pastörize değilse kaynamaya başladıktan sonra 5 dakika karıştırılarak kaynatılır. Cam kavanozlara boşaltılıp buzdolabında bekletilir. Süte karıştırılacak olan suyunda kaynatılması gerekir.
BEBEK BESLENMESİ
1 . Ay
İlk bir ayda bebek günde 6-8 kez beslenir. Her beslenmede yukarıda bahsedilen karışımdan yaklaşık bir çay bardağı verilir. Eğer süt yoksa yoğurtta bu şekilde hazırlanarak çocuğa verilebilir.
2. Ay
İkinci ayda iki çay bardağı süte bir bardak kaynatılmış soğutulmuş su karıştırılarak verilir. Ayrıca içine 3 tatlı kaşığı şeker ile 1 çay kaşığı sıvı yağ eklenir. Bebeğin bu dönemde günde 7-8 çay bardağı bu karışımdan alması gerekir.
Ayrıca bu dönemde çocukların C vitaminine de ihtiyacı vardır. C vitamini ihtiyacı taze hazırlanmış meyve suları ile karşılanır. İlk verilen meyve suları elma veya şeftali suyu olmalı ve bir tatlı kaşığından başlayarak yarım çay bardağına kadar çıkarılmalıdır.
Ancak meyve suyu anne sütü ile aynı zamanda verilmemelidir. Meyve suyu süt verildikten 2 saat sonra verilmelidir.
3. Ay
Üçüncü ayda süt sulandırılmadan verilebilir. Bu dönemde bebeğin ihtiyacı 6-7 çay bardağı kadardır. Bunun bir kısmı günlük yoğurt ile de karşılanabilir.
Unutmamalı: Yoğurt günlük olarak cam kaselere yapılmalıdır. Plastik kap asla kullanılmamalıdır.
4. Ay
Dördüncü ayda haşlanmış yumurta sarısı sekizde birden başlayarak her gün miktar yavaş yavaş artırılarak verilir.
Resim 5. Sadece anne sütü ile beslenen bebeklerin C vitamini ve meyve sularına ihtiyacı yoktur.
Sadece anne sütüyle beslenen bebeğin büyümesinde duraklama varsa veya emzirdikten sonra memelerde hiç süt kalmıyorsa bebeğe taze mayalanmış günlük yoğurt verilmesi yeterlidir.
5. Ay
Anne sütü ile beslenen bebek önce yoğurt arkasından meyve suyuna alıştırılmalıdır.
Bunlara daha önceden alışmış çocuğa sebze çorbası verilmeye başlanmalıdır.
Sebze çorbası nasıl hazırlanır?
Bir küçük patates
Yarım havuç
Bir dal ıspanak
2 bardak su ile sıvı yağ ilave edilerek pişirilir. Sonra sebzeler tahta kaşıkla ezilerek püre haline getirilir.
Sonraki günler pirinç ve mercimek eklenebilir.
6. Ay
Meme emen bebeklere bir öğün meme bir öğün yukarıda tarif edilen sebze çorbası verilir. Yanında biraz yoğurt ile meyve suyu veya meyve ezmesi verilebilir.
Bunlara daha önce alışmış bebeklere diğer besinlerde verilmeye başlanır.
Örneğin: Çorbalara kıyma konulmaya başlanabilir. Kıyma sebze yemekleri ezilerek çocuğa verilir. İyi pişirilmiş, kılçıklarından dikkatlice ayrılmış balık, et v.b verilebilir.
Resim 6. Bebek iyi emiyor, büyüme ve gelişmesi düzgün gidiyorsa 4-6 aya kadar hiçbir şey vermeyin.
7-12 Ay
Bebek emziriliyorsa devam edilir. Değişik besin gruplarından hazırlanan yiyecekler artık öğün şeklinde verilir. Sabah ekmek, yumurta sarısı süt ile karıştırılarak verilmeli taze meyve suyu içirilmelidir.
Öğlen kıymalı veya mercimekli sebze çorbası yoğurt ile beraber yedirilebilir. Ayrıca D vitamini verilir.
İkindi vakti meyve ezmesi.
Akşam ise çorba ve taze meyve suyu içirilir.
Dişleri çıkmaya başlayan çocuğa ekmek ve soyulmuş meyve yedirilebilir. Çocuk artık sofraya oturtulur. Yağda kızartılmış yemekler dışında uygun yemeklerden bebeğe verilmelidir.
BEBEK BESLENMESİNDE BAZI BİLGİLER
Et suyu sanıldığı kadar besleyici değildir. Bu yüzden etin kendisi ezilerek verilmelidir. Yemeklerinde sadece suyu değil taneleri de verilmeye başlanmalıdır.
Çocuğa verilecek yiyeceğe tuz, baharat eklenmemelidir.
Çocuk ek besinlere teker teker alıştırılmalı ve bu besinler önceleri azar azar verilmeli daha sonra miktarı artırılmalıdır.
Emzirme sırasında göğüs iyi boşalmazsa memeler şişer deri kızarır ve sertleşir. Böyle bir durumda tirile denilen özel bir aletle düzenli olarak meme boşaltılır. Memeye bakım yapılmazsa mikroplar meme başından içeri girerek apse yaparlar.
Doğumdan sonraki ilk 2-3 gün annenin sütü olmaması normaldir. Bebek emdikçe süt gelir. Mamaya geçilmemeli, bebek emzirilmelidir.
AĞIRLIK GRAFİĞİ
Grafik 1. Ağırlık Grafiği
Boy(cm)
Yaş (ay)
Grafik 2. Boy Uzunluğu Grafiği
ÇOCUĞUN BÜYÜMESİNİN KONTROLU
Bebeğin iyi beslendiğinin en iyi göstergesi standartlara uygun büyüme ve gelişmedir. Ana rahminde iyi beslenmiş sağlıklı bir bebek doğduğunda 3-3,5 kg ağırlığındadır. Ve bir haftalık olduktan sonra hızlı bir şekilde ağırlık kazanır.
Bebek 4. ayda doğum ağırlığın iki katına bir yaşında ise 3 katına ulaşır.
Yeni doğan bebeğin dördüncü ayını doldurana kadar ağırlığı her 15 günde, boy uzunluğu ise ayda bir ölçülür.
Bebeğin iki ölçümü arasında ağırlık ve boyda yeterli artış oluyorsa bebek büyüyordur. Üç ölçümde de ağırlık kazanmayan çocuğun büyümesi durmuş demektir. Bu bebek sağlık kontrolünden geçirilmeli ve beslenme durumu dikkatli bir şekilde izlenmelidir.
İki yaşından sonra bazı aylarda duraksamalar veya değişiklikler o kadar önemli olmayabilir.
BÜYÜMENİN BELİRLENMESİ
Bebekler sağlık ocaklarında veya evlerde terazilerde hatta el kantarıyla tartılabilir.
Doğru tartım yapmak için öncelikle tartı aletinin hatalı olmaması gerekir.
Çocuğun üzerindeki eşyalar mümkün olduğu kadar çıkarılmalıdır.
Boyu doğru olarak ölçmek için bebek masa, sedir veya döşeme gibi sert ve düz bir yere sırtüstü yatırılır. Topukları ya duraca yada kitap gibi sert bir cisme dayanarak bacaklarını bükmemesi için hafifçe dizleri bastırılır. Başı da sert bir yere dayanır. İşaretleri bozmadan bebek kaldırılır ve mezura ile ölçülür.
Resim 7. Terazi ile tartacaksanız tartı aracının üzerine ince bir tülbent serin. Bebeği çıplak olarak teraziye yatırın ve tartın. Göstergeyi okuyarak bulduğunuz değeri doğru kaydedin.
Resim 8. Bebeği yatırdığımız yer işaretlenerek ölçülür.
