GEBE VE EMZİKLİ KADIN BESLENMESİ

Çocuğun bedensel ve zihinsel büyümesi gelişmesi doğum öncesi dönemde annenin iyi beslenmesi ile başlar.

Bebek ana rahminde annenin yedikleri ile beslenir, beslendikçe büyür ve gelişir.

Bu nedenle gebelikte beslenme hem annenin hem bebeğin yeterli ve dengeli beslenmesini karşılayacak şekilde olmalıdır.

GEBELİK DÖNEMİNDE BESLENMENİN ÖNEMİ

Anne gebe kalanca beslenmesine uygun şekilde ekleme yapmazsa, kendi vücudundaki besin öğesi depolarını harcar. Bu depolar bitince kendi sağlığı bozulur, ve bebeğini de yeterince besleyemez. Bu kez bebeğin büyüme ve gelişmesi tam olmaz ve bebek sağlıksız doğar.

Resim 1 . "Ne ekersen onu biçersin" misali çocuğu iyi beslersek sağlıklı ve güçlü yetişkin, kötü beslersek sağlıksız ve güçsüz yetişkin yaparız.

Hatta annenin gebe kalmadan önceki beslenme durumu da aynı şekilde hem anne hem bebek sağlığı açısından önemlidir.

Bu nedenle beslenmeye küçük yaşlardan itibaren önem verilmesi gerekir. Bu durum özellikle genç yaşta yani 18 yaşından önce anne olanlar için büyük önem taşır. Çünkü bu yaş grubundaki kadın henüz kendi büyüme çağını tamamlamıştır.

GEBELİK DÖNEMİNDE BESLENMEYE BAĞLI SORUNLAR

Kadınların zaten çok olan bedensel harcamalarına birde gebelik ve emziklilik eklendiğinde kadın kendi vücudundaki depolarını harcar.

Bu duruma bir de sık ve fazla sayıda gebelik eklendiğinde ise kadının sağlığı daha da tehlikeye girer.

Şimdi bu sorunlardan başlıcalarını görelim.

Zayıflık:

Zayıflık yetersiz ve dengesiz beslenmeye bağlı olarak gebelikte artan enerji ve besin öğesi gereksinimlerinin tam olarak karşılanmaması sonucu ortaya çıkar.

Normal kilolu bir gebe ilk 3 ayda, her ay 1 kg sonraki aylarda ise 1,5-2 kg ağırlık kazanmalıdır.

Şişmanlık:

Şişmanlık özellikle dengesiz ve tek yönlü beslenmeye veya aşırı besin tüketimine bağlı olarak oluşan bir sağlık sorunudur.

Şişmanlık doğum sırasında hem anne, hemde bebek için çeşitli güçlüklere ve sorunlara neden olabileceğinden istenmeyen bir durumdur.

Gebelik süresince kadının 9-14 kg kazanması normal kabul edilir. Ağırlık kazanımı 9 kg dan az olduğunda zayıflık, 14 kg dan fazla olduğunda ise şişmanlık ortaya çıkar.

Ostemalasia:

Gebelik süresince artan kalsiyum ve D vitamini gereksinimi karşılanamadığında kemiklerden kalsiyum çekilmesi nedeniyle kemik yumuşaması ile belirlenen ostemalasia hastalığı ortaya çıkar.

Ayrıca böyle durumlarda diş çürüklüğü görülme riski de artar.

Resim 2. Sık doğumlar bebek ve anne sağlığı için daha fazla özen gerektirir.

Anemi (kansızlık)

Gebelik döneminde vücudun demir ihtiyacı arttığından demir emilimini azaltan etmenlerden kaçınılmalıdır. Örneğin;

- Yemek arasında çay tüketilmemeli,

- Demir içeriği yüksek besinlerle birlikte, mutlaka C vitamini içeren besinlerin alınmasına özen gösterilmeli,

- Etli yada kuru baklagilli yemek ile taze salata yada meyve tüketilmeli,

- Mayalandırılmadan yapılmış ekmek tüketiminden sakınılmalıdır.

Ayrıca sindirim sistemi bozuklukları ve parazitler, bulantı ve kusma anemiye neden olan etmenlerin bazılarındandır.

Resim 3. Gebelik döneminde yemek aralarında çay içilmemelidir.

Unutmayınız !

Sevgili anneler hem sizin hemde bebeğinizin sağlığı için beslenmenize gereken önemi göstermelisiniz.

GEBELİK TOKSEMİSİ

Gebelik toksemisi denilen rahatsızlık ise yetersiz ve dengesiz beslenen kadınlarda daha sık görülür. Yüksek tansiyon, göz kapaklarında, ayak ve ayak bileklerinde ödem, baş ağrısı, kulaklarda uğultu, bulanık görme, şiddetli bulantı ve kusma ile ortaya çıkar.

Hastanın vücut ağırlığı genellikle olması gerekenden fazladır. Vücutta su ve tuz tutulması vardır. Hemen tedaviye alınmayan vakalarda bebek kaybedilebilir.

GUATR

Asıl nedeni yetersiz iyot alımı olan guatr, hormonal değişikliklere bağlı olarak tiroid bezindeki bozukluklar nedeniyle hamile bayanlarda da gelişebilir.

BEBEKTE GÖRÜLEN RAHATSIZLIKLAR

Gebelikte yetersiz ve dengesiz beslenmeye bağlı olarak bebekte de bazı sorunlar görülür. Bunlardan başlıcaları şunlardır.

Prematüre yani erken doğum:

Bu durum bebek ölüm nedenlerinin başında gelen sorunlardandır. Prematüre yani erken doğum ve anne karnındaki gelişme geriliğine bağlı olarak düşük ağırlıklı bebek doğma riski artar.

Resim 4. Otuz yedi hafta yada daha erken doğmuş bebeklere prematüre denir.

Düşük ve ölü doğum:

Yetersiz ve dengesiz beslenme annelerin düşük yapma ve ölü doğum yapma risklerini daha da yükseltir.

Doğuştan sakatlıklar:

Bazı besin öğelerinin yetersiz tüketimine bağlı olarak doğuştan sakatlıklar oluşmaktadır.

Zihinsel gerilikler:

Gebelikte beslenme ile bebeğin beyin gelişimi arasında ilişki vardır. Beyin hücrelerinin 2/3'ü doğumdan önce anne karnında, 1/3 ü ise doğumdan sonra ilk 3 yıl içinde çoğunlukla tamamlanır. Yetersiz ve dengesiz beslenme bebeğin beyin gelişimini olumsuz yönde etkiler.

GEBE VEYA EMZİKLİ KADIN NASIL BESLENMELİDİR

Gebe veya emzikli bir kadının yeterli ve dengeli beslenebilmesi için besin gruplarından belirli miktarlarda günlük olarak tüketmesi gerekir.

Günlük olarak

-2-3 su bardağı süt veya yoğurt, 2 kibrit kutusu peynir veya çökelek,

-Et, yumurta veya kuru baklagil olarak 3 porsiyon,

-Hamile bir kadın için günde 4-5 porsiyon taze sebze ve meyve yenmesi yeterli iken, emzikli bir annenin 5-6 porsiyon yemesi gerekir.

-Ekmek tüketiminde de benzer bir durum sözkonusudur. Gebelikte 3-7 dilim, emziklilikte 4-8 dilim ekmek tüketilmesi gerekir.

Ayrıca 1 dilim ekmek yerine bir kase çorba veya 3-4 kaşık pilav- makarna veya 1 dilim börek yenilebilir. Ancak ağırlık kazanımı fazla olan gebe kadınlar bütün bunlardan daha az tüketmelidirler.

DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN BAŞKA KURALLAR VAR MIDIR?

Gebe kadınlar şu kurallara da uymalıdır.

- Doktora danışmadan ilaç kullanımı sakıncalıdır.

- Sigara ve alkol kullanılmamalıdır.

-Şişmanlık söz konusu ise şekerli, unlu, yağlı besinlerden fazla tüketilmemesi gerekir.

-Gebelik başlangıcında kadının ağırlığı normal ise her ay 1-1,5 kg ağırlık kazanacak şekilde beslenmelidir.

-Yemekler düzenli öğünler şeklinde tüketilmeli öğünlerde azar azar, sık sık olmalıdır.

- İyotlu tuz kullanılmalıdır.

- Gerekliyse su kaynatıldıktan sonra içilmelidir.

- Hazmı zor olan kızartılmış ve ağır yağlı besinlerden sakınılmalıdır.

- Çay yerine yemeklerden 1-2 saat sonra fazla olmamak koşuluyla açık ve limonlu çay içebilir.

- Gebelikte kabızlık sık görülür. Bunu önlemek için düzenli bir beslenme uygulamalı, taze sebze meyve tüketimi artırılmalıdır. Uzun süreli ve beslenme ile düzelmeyen kabızlıklarda doktora başvurulmalıdır.

- Bulantı ve kusmayı önlemek için sabah yataktan kalkar kalkmaz 1-2 tane tuzlu bisküvi veya benzeri kuru besinler tüketmeli, yemek sırasında su içmemelidir.

- Bulantı önleyici ilaçlar doktora danışmadan alınmamalıdır.

•  Yeterli D vitamini alabilmesi için, uygun havalarda güneşten yararlanmalıdır.

Resim 5. Bebeğin kuvvetle emmesi ile süt salgısı artar.

Emzikli kadınlarsa şu kurallara uymalıdır.

Emziklilikte anne süt salgılar. Bu süt annenin aldığı besinlerin ürünüdür. Bu nedenle yeterli miktarda süt yapımı için gerekli besinler annenin kendi ihtiyacına ek olarak düşünülmelidir. Eğer annede yetersiz beslenme varsa salgılanan süt miktarında azalma, ve salgılanan sütün bileşiminde birtakım değişiklikler olabilmektedir. Ayrıca;

- Anne emzirmeye istekli olmalıdır. Bu istek anne sütü salınımını artıran bir faktördür.

- Anne psikolojik yönden rahat ve huzurlu olmalıdır.

- Sık sık emzirme, meme bezlerini uyararak süt yapımını artırır.

- Günlük sıvı tüketimi çok önemlidir. Emzikli bir annenin süt, ayran, taze sıkılmış meyve suyu, limonata, ıhlamur, komposto suyu gibi sıvılardan günde 2-3 litre kadar tüketmesi süt salınımını artıracaktır.

GEBELİKTE KARŞILAŞILAN SAĞLIK, SORUNLARININ BAŞLICA NEDENLERİ NELERDİR

- Sık sık tekrarlayan enfeksiyonlar

- Sık doğum yapma ve doğum sayısının fazla oluşu

- Gebelik öncesi ve gebelik süresince anne beslenmesinin kötü oluşudur.

- 18 yaşından küçük ve 35 yaşından büyük kadınların gebelikleri.