Akarlar (Kırmızı örümcekler)

Akarlar (Kırmızı örümcekler)(Acarina)

a) Akdiken akarı [Tetranychus viennensis Zacher(Tetranychidae)]

b) İkinoktalı kırmızıörümcek[Tetranychus urticae Koch.(Tetranychidae)]

c) Avrupa kırmızıörümceği[Panonychus ulmi Koch. (Tetranychidae)]

d) Kahverengi örümcek [Bryobia rubrioculus(Scheut.) (Tetranychidae)]

e) Yassıakar [Cenopalpus pulcher (C.-F.) (Tenuipalpidae)]

Akarlar, çıplak gözle zor görülecek kadar küçük zararlılardır. Vücutları yumurta veya armut şeklindedir. Vücutlarında, değişik şekil ve büyüklükte kıllar, dikenler ve tüyler bulunur. Renkleri türlere, gelişme dönemine ve mevsime göre değişiklik gösterir. Akarların yumurtadan çıkan larvaları 3 çift, larva döneminden sonraki 2 nimf dönemi (proto ve deutonimf) ve erginleri ise 4 çift bacaklıdır.  Renkleri, türlere ve mevsimlere göre oldukça farklılıklar gösterir.

Yumurtadan çıkan larva, protonimf ve deutonimf dönemlerini geçirerek ergin olur. Larvalar ergin olana kadar 3 gömlek değiştirirler. Kırmızıörümcekler, ağız parçaları içinde bulunan styletleri ile bitki dokusunu zedelemeleri sonucunda çıkan bitki özsuyunu emerek beslenirler.Erkekler dişilere göre daha küçük, vücutları arkaya doğru sivri ve ince uzun görünüşlüdür.

Tanımları, yaşayışları ve zarar şekilleri

a) Akdiken akarı (Tetranychus viennensis Zacher)

Ergin dişiler kırmızı renkli, oval ve tombul yapılıdır. Sırtındaki kıllar diken şeklinde olup, kılın çıktığı yerde beyaz bir kabarıklık görülür. Bacakları uzun, boğum araları geniş ve sarı renktedir (Şekil 15). Erkeklerin göğüs kısmı geniş olup, karın kısmı geriye doğru gittikçe sivrilir. Rengi, dişilerden farklı olarak, yeşil karışımı sarıdır ve sırtının iki yanında siyah benekler bulunur. Erkekler sadece yazın görülür. Yumurtaları bilye şeklinde ve saydam olup, açılmasına yakın sarı krem rengine dönüşür. Larvaları yuvarlak şekilli ve saydamdır. Bu tür, yapraklarda çok yoğun ağ örer.

Akdiken akarı, kışı ağaçların kök boğazı ve gövdelerinde kabukların altında ve çatlaklarda, döllenmiş dişi halinde geçirir. Çiftleşen dişiler, eylül- ekim aylarında kışlama yerlerine çekilir. Önce ağaçların kabuklarının altlarına, ağaç çatlaklarına yerleşirler. Buna karşın kışı kabuk altlarında pek geçirmezler. Çoğunlukla kök boğazında, toprak içinde 5-10 cm derinliğe iner, toprak içindeki boşluklara grup halinde yerleşirler. Bulundukları boşlukta ağ örerler ve ağlar arasında kışı geçirirler. Nisanın ortasından itibaren kışlama yerlerini terk ederek, yapraklara geçmeye başlar. Yapraklarda beslenirler ve mayısın ilk haftasında yumurta bırakmaya başlarlar. Yumurtalarını damar boyunca yaprağa bırakırlar. Bir dişi 60-120 adet yumurta bırakabilir. Yumurtalar 5-7 gün içinde açılır. Yılda 9-10 döl verir.

Şekil 15. Akdiken akarı (Tetranychus viennensis)’nın kışlayan erginleri.

b) İkinoktalı kırmızıörümcek (Tetranychus urticae Koch.)

Ergin dişilerin vücudu, yuvarlakça yapıdadır. Genellikle yeşilimsi sarı veya kahverengimsi yeşil renklidir. Yaz mevsimi erginleri sonraları portakal veya kiremit rengine dönüşür. Sırtında, orta kısma yakın olarak, siyah renkli ve irice iki benek bulunur (Şekil 16/a). Bu özellikleriyle kolaylıkla tanınırlar. Bu benekler çeşitli şekillerde olabilir. Vücut kılları oldukça belirgin olup, deri üzerinden diken gibi tek tek çıkarlar. Yumurtaları yuvarlak, açık sarı renkte ve saydamdır. Açılmasına yakın, parlak sarı yeşil bir renk alır (Şekil 16/b). Yumurtadan yeni çıkan larvalar renksiz olup, üzerinde benek bulunmaz. Beslenmeye başladıktan sonra vücudun her iki yanında benekler belirir Bu tür, yapraklarda yoğun ağ örer.

Şekil 16. İkinoktalı kırmızıörümcek(Tetranychus urticae)’in : yaprak üzerinde beslenen erginleri ve yumurtaları.

İki noktalı kırmızı örümcek, kışı döllenmiş ergin dişi halinde, ağaçların gövdelerindeki kabukların altında, çatlak ve yarıklarda, yere dökülmüş yaprakların ve otların altında uyuşuk olarak geçirir. Kışlayan erginler mart ayının ilk haftasından itibaren kışladığı yerleri terk ederek, yapraklarda beslenmeye başlar. Ergin dişiler, beslendikleri yaprakların alt yüzüne, 100-200 kadar yumurta bırakırlar. Bu zararlı, yılda 10-21 döl verebilir.

c) Avrupa kırmızıörümceği (Panonychus ulmi Koch.)

Ergin dişiler, yuvarlakça dolgun vücutlu ve koyu kırmızı renklidir. Sırtındaki kıllar, daire şeklinde ve beyaz renkli kabarcıklardan çıkar. Erkekler, pembemsi ve gri renklidir. Yumurtalar soğan biçiminde ve kiremit kırmızısı renktedir. Yumurtanın ucunda bir sap bulunur ve üzeri, aşağıya doğru ince çizgilerle dilimlere ayrılmıştır. Larvaları, parlak kırmızı renklidir. Bu tür, yapraklarda ağ yapmaz(Şekil 17).

a

b

Şekil 17. Avrupa kırmızıörümceği (Panonychus ulmi)’nin: 
a)
Biyolojik dönemleri; b) Yapraklardaki zararı.

Avrupa kırmızı örümceği kışı, ağaçların dal ve dalcıklarında yumurta halinde geçirir. Nisan ayının başından itibaren yumurtadan çıkan larvalar, taze sürgünlere saldırırlar. Kışlayan yumurtaların açılması, normal olarak bir ay içerisinde tamamlanır. Yılda 8-9 döl verir.

d) Kahverengi örümcek [Bryobia rubrioculus (Scheut.)]

Erginlerin sırt kısmı düz ve karın kısmı şişkindir. Kırmızı, kahve ve yeşil karışımı renklidir. Sırtında enine, belirgin bir çizgi bulunur. Vücut kılları yelpaze şeklindedir. Ön bacakları, diğer bacaklarına göre çok uzundur. Larvalar yuvarlak yapılı ve kırmızı renklidir. Yumurtaları bilye şeklinde ve kırmızı renklidir(Şekil 18). Kış aylarında, dal çatlakları ve sürgün boğumlarında kümeler halinde bulunur. Bu türün erkekleri yoktur. Döllenmeden çoğalır. Yapraklarda ağ yapmaz.

Şekil 18. Kahverengi örümcek (Bryobia rubrioculus)’in yumurtaları ve zararı.

Kahverengi örümcek, kışı yumurta halinde, daha çok 1-2 yıllık dalların üzerindeki tomurcukların etrafında ve yaprak gözleri civarında geçirir. Yoğunluğun fazla olduğu ağaçlarda, kışlayan yumurtaların bulunduğu dallar pas renginde görünür. Yumurtalar hava koşullarına göre, mart sonu-nisan başından itibaren açılmaya başlar. Yumurtadan çıkan larvalar yapraklar üzerinde beslenir. Erginler çoğunlukla dallar üzeride bulunur. Yılda 3-4 döl verir.

d) Yassıakar [Cenopalpus pulcher (C.-F.)]

Ergin dişilerde vücut oval ve yassıdır. Renkleri, kiremit kırmızısı veya daha koyudur. Yaz dişileri, açık kırmızı renkte ve siyah lekelidir. Kış dişileri ise daha koyu renklidir. Sırtında vücudunu enine ikiye ayıran bariz bir çizgi vardır. Sırtındaki kıllar kısa ve diken şeklindedir. Bacakları kısa, boğumları küttür. Erkeklerin vücudu ince ve karın kısmı uzundur. Rengi açık kırmızıdır. Kışın erkeklere rastlanmaz. Yumurtaları uzunca oval, ön tarafı basık fıçı şeklinde ve kiremit kırmızı renktedir.

Erginler diğer kırmızıörümcek türlerine göre çok yavaş hareket eder. Bu zararlı, yapraklarda çok az ağ örer. Yassı akar kışı döllenmiş dişi halinde, meyve ağaçlarının 2-3 yıllık dalları üzerindeki tomurcukların pulları arasında, odun ve meyve gözleri etrafında, sürgünlerin boğumlarında, 25-125 adetlik kümeler halinde geçirir. Bu kümeler dallarda kırmızı bir leke gibi görülür(Şekil 19).

Kışı Yassı akardan başka, ince dallar üzerinde açıkta geçiren bir akar türü yoktur. Kışlayan dişiler nisan ayının ortasından itibaren yumurta bırakmaya başlar. Yumurtalarını dal üzerinde odun gözünün etrafına ve altına bırakırlar. Daha sonra yapraklara geçer ve alt yüzünde damarlar boyunca yumurta bırakır. Yumurtalar mayıs ayı sonu veya haziran ayının ilk haftasından itibaren açılmaya başlar. Yumurtadan çıkan larvalar yapraklarda beslenerek zarar yapar. Sonbaharda çiftleştikten sonra erkekleri ölür. Yapraklar dökülünce, ekim ayından itibaren dişiler dallara çekilmeye başlar. Yılda 4-5 döl verir.

Şekil 19. Yassıakar (Cenopalpus pulcher)’ın sürgün üzerindeki kışlayan dişileri.

Kırmızıörümcekler ağaçların yapraklarında, özsuyunu emerek ve bitkiye zehirli madde salgılayarak zarar yaparlar. Zarar gören yapraklarda; önce beyaz, sonra sarı kahverengi lekeler meydana gelir. Daha sonra bu lekeler birleşerek, yaprağın kurumasına ve sonunda dökülmesine sebep olur. Şiddetli zarar gören yapraklar kurşun veya gümüş rengini alırlar. Ağaçlar zayıf kalır, meyve gözleri iyi gelişemez ve ertesi yıl verim azalır. Sürgünler pişkinleşmez ve kış donlarından zarar görür.

Avrupa kırmızı örümceği ve Kahverengi örümcek, çiçeklerin çanak yapraklarını ve çiçek buketindeki taze yaprakları emerek sararmasına sebep olur(Şekil 17/b ve Şekil 18). Böyle ağaçlar, yanmış gibi bir görünüm alırlar. Yassıakar ilkbaharda tomurcuklarda emgi yaparak zarara neden olur. Çoğunlukla damarlar boyunca beslendiği için yapraklar damarları boyunca grimsi kırmızı bir görünüm alır. Gelecek yılın meyve gözleri normal teşekkül edemez. Dolayısıyla ağaçlar az meyve tutar. Tutan meyveler de renksiz ve kalitesiz olur. Meyve verimi yıldan yıla azalır.

Kırmızıörümceklerin pek çok konukçusu bulunmaktadır. Bunlar kirazdan başka, elma, armut, ayva, şeftali, vişne, erik, kayısı, badem ve diğer meyve ağaçlarında zarar yaparlar. İki noktalı kırmızı örümcek, daha çok sebzelerde, diğer kültür bitkileri ve süs bitkilerinde zarar yapar.

Doğal düşmanları

Akarların pek çok doğal düşmanı bulunmaktadır. Birçok predatör akar ve böcekler kırmızı örümceklerin yumurta, larva ve diğer dönemlerini yemek suretiyle, onları baskı altında tutabilmektedir. Kırmızı örümceklerin, Yurdumuzda tespit edilen önemli doğal düşmanları aşağıda verilmiştir:

Predatör akarlar :

Typhlodromus pyri Scheuten (Acarina:Phytoseiidae)

Euseius finlandicus Oudemans (Acarina:Phytoseiidae)

Kampimodromus aberrans (Oudemans) (Acarina:Phytoseiidae)

Anthoseius recki (Wainstein)(Acarina:Phytoseiidae)

Typhlodromus spp. (Acarina:Phytoseiidae)

Amblyseius spp. (Acarina:Phytoseiidae) (Şekil 20)

Phytoseius spp. (Acarina:Phytoseiidae)

Phytoseiulus persimilis Athias-Henriot (Şekil 21)

Predatör böcekler:

Chrysoperla carnea Sth. (Neur.:Crysopidae)

Stethorus punctillum Ws. (Col.:Coccinellidae)

Atractotomus mali (Het.:Miridae)

Orius spp. (Het.:Anthocoridae) (Şekil 22)

Scolothrips longicornis (Thys.:Thripidae) (Şekil 23)

Şekil 20. Tetranychus urticae ile beslenen Amblyseius californicus ergini

Şekil 21. Phytoseiulus persimilis ergini

Şekil 22. Akar predatörü Orius sp. ergini.

Şekil 23. Akar predatörü Scolothrips longicornis ergini.

Mücadelesi

a) Kültürel önlemler

Kışın veya erken ilkbaharda, ağaçların kökboğazı ve gövdelerindeki kavlamış olan kabuklar kaldırılarak, altında kışlayan akarların ölmesi sağ-lanmalıdır. Yere dökülen yapraklar toplanarak, bahçeden uzaklaştırılmalıdır. Bahçenin bakım işlemleri uygun olarak yapılmalıdır.

b) Biyolojik mücadele

Akarların çok etkili doğal düşmanları bulunmaktadır. Yukarıda adı geçen doğal düşmanları korumak ve desteklemek suretiyle etkinlikleri artırılmalıdır. Bunun için, yararlılara zararsız veya az zararlı olan seçici ilaçlar tercih edilmelidir. İlaçlama zamanı, bunların en az zarar göreceği şekilde ayarlanmalıdır. Bu yararlılar, yoğun olarak bulunduğu bahçelerden toplanarak bulunmadığı veya az bulunduğu bahçelere bulaştırmak suretiyle biyolojik mücadelede kullanılmalıdır. Ayrıca, T.pyri (Şekil 19), S.punctil-lum, Orius sp. (Şekil 20) ve S.longicornis (Şekil 21) gibi predatörler, insektaryum ve laboratuvarda kitle halinde üretilerek, kiraz bahçelerine salınmak suretiyle biyolojik mücadelede kullanılabilir.

c) Kimyasal mücadele

Kırmızıörümceklere karşı kış mücadelesi önerilmemektedir. Ancak diğer zararlılara karşı kış mücadelesi yapıldığı taktirde bu mücadele, kışı yumurta halinde geçiren Avrupa kırmızıörümceği ve Kahverengi örümceğe de etkili olmaktadır.

Akarların kimyasal mücadelesine karar verebilmek ve ilaçlama zamanını doğru bir şekilde belirleyebilmek için, bahçedeki kırmızı örümcek yoğunluğu ve doğal düşman popülasyonunun saptanması gerekir. Bunun için kiraz bahçelerinde, “6.2.” bölümünde “Gözle inceleme yöntemi” başlığı altında anlatıldığı şekilde, kırmızı örümcek sayımları yapılmalıdır. Bu amaçla, bahçeyi temsil edecek şekilde seçilen 10 ağaçtan koparılan 100 yaprakta periyodik olarak sayım yapılmalıdır. Yapılan sayımlarda, yaprak başına ortalama 3-5 adetin üzerinde kırmızı örümcek bulunması ve doğal düşmanların etkinliğinin çok düşük olması durumunda ilaçlama yapılabilir.

Akarların mücadelesinde kullanılacak ilaçlar ve dozları;

Etkili madde adı ve oranı

Formülasyon Tipi

Doz (Preparat/100 lt su)

Öncelikli olarak tavsiye edilen ilaçlar

Kükürt, % 80

WP

400 g

Bromopropylate, 500 g / l

EC

100 ml

İkinci derecede tavsiye edilen ilaçlar

Fenbutation oxide, 500 g / l

SC

30 ml

Dicofol, 195 g/l

EC

150 ml

Quinomethionate, %25

WP

40 g

Cyhexatin, %25

WP

125 g

Cyhexatin, 632 g / l

FL

50 ml

Tebufenapyrad, %20

WP

37.5 g

Formothion, 336 g / l

EC

150 ml

kaynak: http://www.gencziraat.com