ET TAVUKÇULUĞU

Etçi damızlık civcivlerin bakımından başlayıp damızlık piliç, damızlık tavuk bakım ve beslemesine geçeceğiz.

Etlik piliçlerin yetiştirilmesi, beslenmesi ondan sonra ele alınacak.

Amacımız kârlı bir et tavukçuluğu yapmak. Bunun için her unsuru ayrı ayrı inceliyoruz. Bu konuda kümeste sıcaklık, rutubet, aydınlatma ve havalandırma gibi çevre faktörlerini gözden geçireceğiz.

Verim düşüklüğüne yol açan davranışları anlatıyoruz.

Çok sayıda teknik bilgi bir arada olduğu için, bu konuyu biraz daha dikkatli okumanız gerekecek. Göreceksiniz, hepside çok kıymetli ve yararlı bilgiler.

Civciv Bakımı Kolay Değil

Civcivler nazik yaratıklardır. Onların barınacağı çevre onlara uygun olmalıdır. Hesaplı, kitaplı olmalıdır.

Önceki konuda anlattık.

Kümes hazır olacak, badanası, temizliği ve ilaçlaması tamam olacak, ekipmanlar temizlenecek, tütsülenecek. Yemlikler, suluklar yerli yerine konacak, sayı ve şekilleri hayvanların ihtiyacına cevap verecek şekilde olacak. Altlık serilecek, altlık olarak kaba planya talaşı en çok kullanılabilen maddedir. Kuru ve tozsuz planya talaşı 8-10 cm kalınlıkta olacak şekilde alta serilir. Civcivler kümese alınmadan önce kümes ısıtılmış olacak, doğru bir aydınlatma yapılacak. Kümes havası daima temiz ve taze olacak.

Bu şartlar altında kümese civciv konacak. Damızlık olarak yetiştirilecek civcivlerde ileride birbirlerini gagalamasınlar diye uygun yaşta gaga kesimi yapılmalıdır. Gaga kesimi tekniğine uygun olacak.

Etçi damızlık civcivler tavukluk döneminde sağlıklı yumurtalar verecek, bundan da etçi civcivler yetişecek. Etçi damızlık civcivler, kaliteli yumurta verimi için yetiştirilmektedir. Bunların bakımı da önceki konularda anlattığımız gibidir.

Civciv dönemini tamamladıktan sonra, piliç dönemi başlar. Şimdi bu dönemdeki bakım ve yönetimi anlatacağız.

Etçi Damızlık Piliçler

Bir kümeste 500-1500 arasında piliç bulunmalıdır. Büyük kümesler bölmelere ayrılarak büyütme yapılır. Yer tipi kümeslerde m 2 'ye 3-4 erkek veya 5-6 dişi piliç konabilir. Kümes 2/3 ızgara tipinde ise m 2 'ye 4-5 erkek veya 6-7 dişi piliç konabilir.

Kümeste yemlikler ve suluklar hayvanların sırt hizasında olmalıdır. Hayvanlar büyüdükçe bu yükseklik ayarlanır. Oluk tip yemliklerde her piliç için 8-12 cm. yemlik boyu hesaplanır. Yuvarlak yemlik sayısı ise 12-13 pilice bir yemlik olarak hesaplanır.

Hayvanların günlük su ihtiyaçlarını karşılayacak yuvarlak askılı suluklar kullanışlıdır. Her biri 50 pilice yeterli olur. İçecekleri suyun taze, temiz ve içilebilir nitelikte olması gerekiyor. Hayvanların barındığı yerlerde suyun her zaman bulunması gerekir. Özellikle sıcak mevsimlerde ve kümes içi sıcaklığın yükseldiği zaman su tüketimi artar.

Kümesler sıcacık olursa piliçler üşümez diye düşünmeyelim. Aşırı sıcak ve soğuk kümesler zararlıdır. Kümes sıcaklığı 20 derece dolayında olmalıdır. 14 dereceden aşağı, 26 dereceden yukarı sıcaklıklar iyi değildir. Hayvanların verimleri sıcaklıkla yakından ilişkilidir.

Tartım her hafta yapılmalıdır...

Evet, büyüme döneminde piliçler her hafta, aynı gün, aynı saatte, yemden önce tartılır. Üçüncü haftadan başlayarak tartım yapılır. Piliç sayısı 700'den az ise % 5' i tartılır. 700'den çok ise % 10' u tartılır. Ama tartıya sokulan hayvan sayısı mutlaka 70'den yukarı olmalıdır.

Tartmasak olmaz mı?

Olmaz!

Neden olmaz?

Çünkü tartınca sürünün ortalama canlı ağırlığı anlaşılır. Hayvanların bir örnek olup olmadığı anlaşılır. Damızlık olarak büyütülen hayvanların hangi yaşta kaç gram gelmeleri, ne kadar yem yemeleri gerektiği elimizdeki büyütme kılavuzunda yazılıdır. Bu kılavuza uymamız gerekir. Ne kadar yem vermemiz gerektiği anlaşılır. Piliçlerin yaşına göre gelişip gelişmediği anlaşılır.

Tartımda hesaplanan ortalama canlı ağırlığı, o yaşa göre klavuzunda belirtilen ağırlığa yakın olması gerekir. Bu beklenen değerin % 10' una kadar daha az veya daha fazla ağır olanların sayısına bakılır. Bunlar bütün sürünün % 80' i kadar ise, sürü bir örnek demektir.

5 �inci haftanın sonundayız. Tartım yaptık. Baktık, ortalamadan çok hafif olanlar da var, çok ağır olanlar da var. Ne olacak ? Bunlar ayrılacak. Kalanlara normal bakım uygulanacak. Hafif gelenler ve ağır gelenler 12-13 üncü haftalarda ötekilerle denkleşecek şekilde beslenecek. Yani hafiflere fazla yem, ağır gelenlere az yem vereceğiz.

15' inci haftaya geldik, tartım yaptık. Ağır gelen piliçler var, hafif olanlar var. O zaman ağır gelenler aynı şekilde beslenmeye devam edilecek, hafif olanlar 20' inci haftada ötekilerle denkleşecek şekilde beslenmeye alınacak.

20' inci hafta da doldu. Baktık, sürü beklenenden daha ağır. Sürüyü hafifletmenin çaresini arayalım mı? Hayır! Böylece devam edeceğiz. Ancak bu yaşa gelmeden yemlemeyi dikkatlice yaparak hayvanların her birinin 20.haftada 2 kg'ı geçmemesine dikkat etmeliyiz.

Kaç Dişi-Kaç Erkek ?

Dişi ve erkek piliçler 18-19 haftaya kadar ayrı bulundurulduktan sonra, karıştırılırlar.

Başlangıçta 100 dişi pilice 17-18 erkek hesaplanır. 6-7' inci haftada bozuk bacaklı, sakat, az gelişmiş olanlar ayrılır, 100 dişi pilice 14 erkek kalır. 18-19' uncu haftada tekrar ayıklama yapılıp,100 dişi pilice 11-12 erkek piliç katılır.

Piliçler 6 haftalık olunca taş (yarım nohut iriliğinde mozaik taşı) verilmeye başlanır. Böylece yem taşlıkta kolayca öğütülür. Hayvanların yataklık ve tüy yemesi önlenir, yem iyi değerlendirilir.

Taş ya ayrı olarak verilir, ya yem ile birlikte verilir, ya da altlığa serpilerek verilir. Haftada bir taş verilmelidir.

Aydınlatma süreleri mevsime, günün uzunluğuna göre değişir..

Işık, yumurtlama zamanını, yumurta sayısını, yumurta büyüklüğünü etkiler. Aydınlatma normal, şeffaf, yuvarlak ampul ile de yapılabildiği gibi flüoresanla da yapılabilir.

Resim 1: Aydınlatma önemlidir.

İlk 20 haftaya kadar ışık yoğunluğu:

Normal ampul ile m 2 ' ye 1,5 watt.

Flüoresan ampul ile m 2 ' ye 0,5 watt.

20. haftadan sonra ışık yoğunluğu:

Normal ampul ile m 2 ' ye 2,6 � 3 watt.

Floresan ampul ile m 2 ' ye 0,75 watt.

Aydınlatma çok değişik durumlarda çok farklı şekilde yapılır. Mevsime göre, günün uzunluğuna göre, çok değişik süreli aydınlatma programları gerekir. Hayvanların 20' inci haftaya kadar aydınlatma istemediklerini bilmeliyiz. Günlük aydınlatmanın 8 saat olması gerekir. Ancak yumurtaya girince her hafta aydınlatma süresi yarım saat artırılır. 18 saate gelince bu sürede aydınlatmaya devam edilir.

Bir sürü yumurtlamaya başladıktan sonra hiçbir zaman aydınlatma süresinde

azaltma yapılmaz.

Etçi Damızlık Tavuklar

Etçi damızlık tavuklarla horozlar bir arada bulunurlar. Böylece döllü yumurta elde edilmesi amaçlanır. Etçi damızlıklarının bakım ve besleme yönetimi ile beslenmesi ayrı ayrı incelenecek.

Etçi damızlık tavukların bakım ve yönetimi

Bir kümeste, yer tipinde m 2 ' ye 3-4 tavuk konur. 2/3 ızgaralı sistemde m 2 ' ye 5 tavuk konabilir.

Kümeslerdeki folluklar önemlidir. Tek gözlü folluklar da olabilir, 8-10-12 gözlüde olabilir. Her bir göz 4 tavuk içindir. Folluklar yerden 40 santim yukarıya konur. Folluk gözlerine talaş veya saman konarak yumurtanın kırılması önlenir.

Tavuklar folluklara alışmalıdır. Yerlere yumurtlayan tavuklar varsa, bu yumurtalar hemen alınmalıdır. Bazı tavuklar kırılmış yumurtaları yerler. Buna alışınca, sağlam yumurtaları da yerler. Böyle tavukları sürüden ayırmalıdır.

Tavukların alışması için önce folluklar yere yakın kurulur, yavaş yavaş yükseğe alınır.

Yumurtalar günde 4-5 kez toplanır. Yazın günde 8 kere de toplanabilir.

Kirli yumurtalar yıkanmaz, ıslak bezle silinmez. En iyisi bunları damızlıkta kullanmamaktır. Hafif kirliler kuru bezle veya ince zımpara ile temizlenir.

Resim 2: Yumurtaların toplanması

Toplanan damızlık yumurtalar, fumige edilir, muhafaza odasına alınır. Bu odalarda sıcaklık 15 derece, rutubet ise % 80 olmalıdır. Mümkün olduğu kadar, yumurtalar terlememelidir.

Kayıt Tutma Alışkanlığınız Yok mu?

Kayıtlar bir işletmenin aynasıdır. İşletmenin her şeyi bir deftere veya kayıt kartonuna kaydedilmelidir. Her kümeste kümes kontrol kartı olmalıdır. Bu kartlara ölüm, kesim, satış, ilaçlama, yem tüketimi, yumurta sayısı ve oranı, hayvan sayısı, aydınlatma, kümesin adı ve diğer özellikleri yazılmalıdır. Böylece kâr-zarar hesabı da kolayca çıkarılabilir.

Neleri kaydedelim?

Her gün: Ölümler, alınan yem, su, sıcaklık, toplanan yumurta sayısı.

Haftalık: Ölüm oranları, ağırlık artışları, tavuk-gün yumurta verimi, döllülük ve çıkış oranları.

Aylık : 25' inci haftadan sonra erkek ve dişilerin vücut ağırlığı, ölümler, yumurta verimleri, aşılama ve kullanılan ilaçlar hepsi yazılır.

Etçi damızlık tavukların beslenmesi

19' uncu hafta ile 40' ıncı haftalar arası tavukların yumurta verimi yüksektir. Onun için birinci dönem damızlık tavuk yemi kullanılır. Bu dönemde yemdeki kalsiyum miktarı yüksek olmalıdır. 41' inci haftadan sonra ikinci dönem damızlık tavuk yemine geçilir.

Damızlık dişi piliçler 24-26' ıncı haftalarda % 5 yumurta verimine ulaşırlar. Bu sırada piliçlerin cinsel olgunluğa erişmiş olması gerekir. Cinsel olgunluğa geldiği halde yumurta verimi % 5'e ulaşmamış ise, günlük yem % 5'e kadar arttırılır. Yumurta verimi % 5'i bulunca, günlük yem de % 15-20 kadar artırılır.

Yumurta verimi % 35 olunca, yem tekrar % 10 artırılır. % 70' lik yumurta veriminde ise günde 470 kalori sağlayacak kadar yemleme yapılır. % 70 verime çıkıldığında bir teşvik yemlemesi gerekir. Hayvan başına günlük yem 5-10 gram artırılır. 5-6 gün böyle devam eder. Bu zaman yumurta verimi 15-20 gün en yüksek noktaya ulaşır.

Sonra günde hayvan başına 2-3 gramlık yem azaltmasına geçilir. Eğer yumurta verimi de düşüyorsa, azaltmadan vazgeçilir. Bir hafta sonra yumurta verimindeki azalmaya uygun olarak yem de gitgide azaltılarak verilir.

Etlik Piliç Yetiştiriciliği

Günlük civcivler kümese konur. 5-6 hafta beslenir, kesim çağına gelir. Bu durumda kesilip pazarlanır. İşte etlik piliç üretimi. Bu sürede 1,8-2 kg. canlı ağırlığa ulaşan piliçler, 1300-1400 gram temizlenmiş ağırlığa (karkas) ulaşırlar.

Neden etlik piliç?

Bir kere, ucuza mal olur. Tüketici de ucuz ete kavuşur. Bir kümeste yılda 4-5 dönem piliç yetiştirilebilir. Piliç etinin yağı azdır, proteinden zengindir, lezzetlidir. Özellikle yaşlı ve hastalar için tavsiye olunur. Sindirimi çok kolaydır. Her yaş ve durumdaki insanlar değişik tekniklerle hazırlanan tavuk eti ürünlerini severek yiyebilir.

İki türlü üretim vardır:

1. Doldur-Boşalt yöntemi

Kümesin kapasitesi kadar etlik civciv kümese konur, pazarlama büyüklüğüne kadar beslenir, sonra tümü elden çıkarılır. Yani kümes birden doldurulur, birden boşaltılır. Yeniden doldurmak için arada zaman bırakılabilir. Bu aralıkta kümes temizlenir, badana yapılır, dezenfekte edilir, yeni gelecek civcivler için hazırlık yapılır.

Bugün dünyada en yaygın uygulanan, bu yöntemdir.

Resim 3: Kesim olgunluğuna gelenler kesime gönderilir.

2. Sürekli Ardışık Büyütme Yöntemi

Aynı anda, değişik yaşlarda civciv ve piliçleri bulundurma şeklidir. İşletmede her zaman kesime hazır piliç bulunur. Bir parti piliç kesime gidince, onun yerine hemen bir parti civciv getirilir.

Hastalık ihtimali fazladır, onun için tercih edilmeyen bir yöntemdir.

Nasıl bir ortam?

Etlik civciv ve piliç yetiştirilmesi için uygun bir ortam gerekir. Bu ortam sıcaklık, aydınlatma, havalandırma, rutubet, sıklık gibi faktörlerden oluşur.

Sıcaklık

Kümesin ısısı ya bütün kümes ısıtılarak sağlanır ya da büyütme sistemi ve perde sistemi ile alan daraltılarak sağlanır. Civcivlerin ve piliçlerin yaşlarına ve ısıtma çeşidine göre aşağıdaki tabloda gerekli sıcaklıklar verilmektedir.

Etlik civciv ve piliçler için gerekli sıcaklıklar ( o C )

Havalandırma

Kümeste yeterli oksijen olacak, karbondioksit, amonyak uzaklaştırılacak. Kümesteki pis hava civcivlerin solunum sistemini rahatsız eder, çalışan kişilerin sağlığını bozar. Kısacası pis hava hayvan ve insanı hasta eder. Temiz hava girerken civcivler asla üşütülmeyecek. Bu iş kapalı kümeslerde havalandırma bacaları, hava giriş çıkış delikleri ile yapılır ya da vantilatörlerden yararlanılır.

Aydınlatma

Aydınlık büyümeye yardımcı olur. Kümes penceresiz, kapalı sistemli ise ilk 5 günde tabanda m 2 ' ye 2,5 watt ışık şiddeti sağlanır. Daha sonra m 2 'ye 1,5 watt yeterli olur.

Pencereli kümeslerde m 2 'ye 1,5 watt ışık sağlanır. Gündüz gün ışığından, gece ise suni aydınlatmadan yararlanılır. Değişik aydınlatma süreleri uygulanabilir. Günlük aydınlatma süresi 16 saat veya 23 saat olabilir. Bundan başka 2 saat karanlık, 1 saat aydınlatma gibi kesintili aydınlatmada yapılabilir. Aydınlatma programı yetiştiricinin uygulamasına göre değişir.

Rutubet
Kuru havada tozuşma olur. Kümesin havası tozlanır. O zaman duvarlara su püskürtülebilir. Böylece nem oranı artar. Kümeste rutubetin % 60 olması iyidir. Fazla nemli olması ise zararlıdır. Özellikle altlığın rutubeti çok önemlidir. Hayvanların altının ıslak olması tavsiye edilmez. Bir çok hastalık altlıkla bulaşır.

Sıklık

Piliçler sıkışık olarak bulundurulmamalıdır. Kalabalık kümeslerde gelişme yavaşlar, ölümler artar. Hayvanlar birbirlerini gagalar. En uygunu m 2 'ye 15-18 adet piliç konur.

Etlik Piliçlerin Beslenmesi

Etlik piliçler çabuk ve fazla yem tüketirler. O yüzden çabucak da gelişirler. Hayvan büyüdükçe kazanacağı canlı ağırlığa göre yem tüketimi de artar. Onun için, en kısa sürede en hızlı büyümeyi sağlamak gerekir.

Neler verilmeli?

Etlik piliçlerin enerji ihtiyacı fazladır. Civciv kümese alınır alınmaz ilk 4 saatte % 5-10' luk şekerli su verilir. İçme sularına uygun vitaminler katılabilir.

Etlik civciv ve piliçlerin enerji ihtiyacını karşılamak için yemlerinin içine mısır, arpa, buğday gibi hububat katılır. Bunun yanında bitkisel yağlardan da yararlanılabilir.

Protein ihtiyacını karşılamak için ise soya küspesi, ayçiçeği tohumu küspesi, pamuk tohumu küspesi ve balık unu, kan unu, et-kemik unu katılmaktadır.

Vitaminler ve mineral maddeler piliçlere gerekli olan besin maddeleridir. Yani hayvanlara civciv döneminde ihtiyaçları olan % 22 protein, 3100 Metabolik Enerjili yem, piliç döneminde ise % 20 protein, 3000 Metabolik Enerjili yem yedirilir. Kesimden önce ise ayrı bir yem yedirilir. Kısacası her dönemde farklı yem yediriliyor. Fabrikalarımız bu yemleri ayrı ayrı ve hayvanların ihtiyaçlarına göre hazırlıyorlar.

Suda, beslenmede önemli bir yer tutar. Temiz ve mikropsuz olmalıdır. Eğer şüphemiz varsa, klorlayabiliriz. Bunun için bildiğimiz çamaşır suyu kullanılır. 1 litre suya 4-7 gram çamaşır suyu konur. Bu karışım içme suyunun her litresine 7,5 gram hesabıyla eklenir. Yani 100 litrelik bir depoya 750 gram sulandırılmış çamaşır suyu karışımı eklenir.

Her pilicin yem tüketimi aynı olmaz.

Pilicin ırkına göre, hasta olup-olmamasına göre ve cinsiyetine göre yem tüketimi farklı olur. Erkek piliçler daha çok yem yerler.

Resim 4: Su, beslenmede önemlidir.

Çevrenin ısısı yem ve su tüketimini etkiler. Kümeste ısı düşerse, yem tüketimi artar, su tüketimi azalır. Isı artarsa yem tüketimi azalır, su tüketimi fazlalaşır. En iyisi kümes sıcaklığının 14-26 dereceler arasında , yani 20-22 derece olmasıdır.

Pazarlama

Etlik piliçler 5-6 haftalık olunca pazarlanırlar. Ya canlı satış yapılır, ya da kesilip temizlenerek satılır. Canlı satışta canlı ağırlık fiyatı üzerinden satış olur.

Resim 5: Kesimhaneden bir görünüm

Kesip temizlenerek satılacak olursa, kesim hanelerde kesim yapılır. Kesimden 8-12 saat öncesi yem verilmez. 2 saat önce de su verilmez. Kesim için tavuklar toplanırken kümeste panik yaratılmamalıdır. Bunun için;

•  İşçiler tecrübeli olmalı,

•  Piliç grupları 150-200' lük sürüler halinde paravanalarla çevrilmeli,

•  Bir işçi 4-5 piliçten fazlasını taşımamalı,

•  Yakalanan piliçler taşıma kafeslerine yavaşça konmalı,

•  Kafesten alırken de titiz ve dikkatli olmalıdır.

Kârı Artırmak İçin

Yetiştirici, en yüksek kârı elde etmek ister. Bunun için yemi ucuza mal etmeli, diğer masrafları en aza indirmelidir. Yem zayiatı olmamalı, ölüm oranı % 5'i geçmemeli ve hayvanları zamanında pazarlayabilmeli, en yüksek fiyattan satabilmelidir.

Civcivin ve yemin güvenilir kaynaklardan temin edilmesi önemlidir. Yetiştiricilikte sürekli ilgi esastır. Her şeyle yakından ilgilenmek, öğrenmek, en iyiyi yapmak gerekir. Bunlar kârlılığın ana unsurlarıdır.