TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFLERİN DESTEKLENMESİNDE UYGULANAN PROJELER
1961 yılından itibaren başlayan planlı dönemde, ülkenin sosyal ve ekonomik kalkınmasında kooperatiflerin araç olarak kullanılması benimsenmiştir.
Köyişleri ve Kooperatifler Bakanlığının kurulması ve bu konuda "Kooperatifler Kanunu" çıkarılmasıyla kooperatifler yurt çapında ve çeşitli konularda yayılmaya başlamıştır.
Kooperatiflerin daha etkili hale getirilmesi ve kırsal alana götürülen hizmetleri en iyi şekilde çiftçilerin yararına sunabilmek için kooperatiflerce uygulanabilecek bazı projeler geliştirilmiştir.
Bu dersimizde tarımsal amaçlı projelerin neden desteklendiğini ve hangi projelerinin desteklemesinin söz konusu olduğunu göreceğiz.
Şekil 1. Kır toplumunun sosyal ve ekonomik dayanışmasının güzel örneklerinden: Kooperatifler.
PROJE NEDİR?
Proje herhangi bir işin amacını, ayrıntılarını, sağlayacağı faydayı, gerektirdiği masrafı önceden gösteren yatırım kararına ve diğer faaliyetler arasında seçme kararına esas teşkil eden bir rapordur.
PROJEDE BULUNMASI GEREKLİ BİLGİLER
Tarımsal amaçlı projelerde esas olarak üç bölüm bulunur.
I.Bölüm
1. Projenin Özeti
2. Projenin Gerekçesi ve Faydaları
3. Projenin Kalkınma Planları ve Yıllık Programlarla İlgisi
4. Projenin Kooperatiflerle ilgisi incelenir.
II. Bölüm
1. Piyasa etüdü
2. Projenin kuruluş yeri ve kapasite seçimi
3. Teknik etüdler
4. Gerekçe faydaları
5. Kalkınma ve yıllık program ilgisi 6. Kooperatifle ilgisi
III. Bölüm:
1. Yatırım süresi bilgileri
2. İşletme dönemi bilgileri
3. Projenin Değerlendirilmesi
Şekil 2. Tonya ve Bütün Köyleri Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 40 ton/gün süt Fabrikası
I. Bölüm projenin genel tanımıdır. Özet kısmında istenen bilgiler şunlardır.
- Kuruluşun adı :
- Projenin adı :
- Projenin maliyeti :
- Projenin gerekçesi :
- Üretilecek mal ve hizmetler
- Proje tutarı
Sabit yatırımlar
İşletme sermayesi
- Projenin Uygulama Süresi
- Projenin faydalı ömrü
- Projenin :
Toplam yıllık geliri
Toplam yıllık gideri
Gayri safi kâr
- Projenin istihdam kapasitesi
- Projenin finansman kaynakları
- Projeye verilecek hukuki şekil
- Projeden sorumlu olanlar
II. Bölümde proje kapsamında üretilecek tarımsal ürünün tanımı, önemi, Ülkemizdeki ve Dünyadaki durumu, ürünün halehazır ve gelecekteki talep durumu, üretim hedefleri ve sektörde kurulu ve kurulması planlanan tesisler ayrı başlıklar halinde incelenir.
Yine bu bölümde projenin Kuruluş Yeri ve Kapasite seçimi belirtilir.
Teknik Etüdlerde bu bölümde bulunmaktadır. Proje konusu olan tarımsal ürünü yetiştirme ve bakım, besleme, girdi kullanımı gibi tüm özellikleri incelemeye alınır.
III. Bölüm Yatırım Süresi Bilgilerini içermektedir. Sabit yatırım tutarı, işletme sermayesi tutarı, toplam yatırım tutarı yatırımın yıllara dağılımı, finansman ihtiyacı, finansman plan gibi bilgiler yer almaktadır.
İşletme Dönemi Bilgileri işletme dönemi geliri ve giderlerinin hesaplanmasını kapsamaktadır.
Projenin son bölümünde ise Projenin değerlendirilmesidir. Bu bölümde projenin ekonomik analizi yapılır. Yani projenin yaratacağı katma değer, fayda masraf oranı, yatırım ve işletme dönemi taksit ve faizlerinin hesaplanması gibi.
TARIMSAL PROJELER NEDEN ÖNEMLİDİR?
Ülkemizde tarım işletmelerinin çoğunluğu küçük aile işletmesidir. Geçimlik düzeydeki bu işletmelerin gerek verimliliği arttırıcı girdi kullanımında, gerekse ürettiği ürünleri değerlendirmede sermayesi yeterli gelmemektedir. Ayrıca küçük işletmeler ürünlerin satışında pazara etkili olamamaktadır.
Küçük tarım işletmelerinin bu olumsuzluklarını ortadan kaldıran kooperatifler aracılığıyla projeler geliştirilerek uygulanmakta, böylece küçük işletmelere büyük işletmelerin üretim, ürün değerlendirme ve pazarlamada sahip olduğu üstünlükler sağlanmaya çalışılmaktadır.
Bu faydalar şöyle sıralanabilir:
1 ) İşletmelerde üretimle ilgili olarak
a- Alışılmış tarım yöntemleri yerine ileri yöntemlerin kullanılmasına fırsat yaratılır.
b- Ürün kalitesi yükselir.
c- Birimden alınan verim yükselir.
d- İşletme başına üretim miktarı artar.
e- Elde edilen ürünlerin değerlendirilme imkanları iyileşir
f- Toplam işletme geliri artar
g- Dereceleme, ambalajlama, taşıma vb. pazarlama hizmetleri iyileşir.
ğ- Tarımda işbölümü, uzmanlaşma gelişir
ı- Geliştirilmiş tekniklerin kullanılmasıyla işler daha kolay yapılır.
i- İşgücü, zaman ve her türlü kaynaktan tasarruf sağlanır.
Şekil 3. Tonya Tarımsal kalkınma kooperatiflerinde üretilmiş
pazar talebine uygun ürünler.
Şekil 4. Kooperatif, ortaklarına birçok hizmetle yardımcı olur.
2) Kırsal alana götürülen hizmetlerde bütünlük sağlanır.
3) Tarımsal varlıklarımızı daha iyi değerlendirerek
a) Nüfusun yeterli ve dengeli beslenmesi sağlanır
b) Ürünlere kooperatifler aracı olduğu için tüketiciye uygun fiyatlarla ulaşır.
c) Kırsal kesimde sanayiinin gelişmesi sağlanır.
Bu gibi nedenlerle kooperatiflerin projelerle desteklenmesinin kırsal kesim ve ülke ekonomisine büyük yararları olmaktadır.
Projenin Gerekçesi ve Faydaları: Proje konusunun seçimini belirleyen etkenler açıklanır. Projeyle üretimi yapılacak ürünün yeterlik durumu, verimliliğe, beslenmeye geçim düzeyine, istihdama, diğer bağlı sanayilere yapacağı olumlu etkiler belirtilir.
Projenin Beş Yıllık Kalkınma Planları ve Yıllık Programlara İlgisi : Projeye söz konusu üretimin plan programlarda belirtilen politikalara uygunluğu üzerinde durulur.
Projenin Kooperatifçilikle İlgisi: Söz konusu üretimi kooperatif olarak yapmanın üreticiye sağlayacağı faydalar sıralanır.
PROJE TÜRLERİ
Kooperatifler tarafından uygulamaya konulan projeler evvelce bir veya birkaç köye hitaben ufak çaplı projeler iken son yıllarda birden fazla köyün üretimini değerlendirip pazarlamayı hedef alan büyük ölçekli proje uygulamalarına yönelme olmuştur.
Bu projelerin "fizibilite ve tatbikat projeleri" Teşkilatlanma ve Destekleme Genel müdürlüğünce hazırlanmaktadır.
Projeler konularına göre başlıca iki grupta ele alınabilir.
1. Tip Proje
2. Tip Olmayan Proje
Tip Proje: Yapılan çalışmalar sonucu belirlenen proje konusu Teşkilatlanma Destekleme Genel Müdürlüğünce geliştirilen üretimi artırıcı ve değerlendirici, el sanatlarını geliştirici konulardan birisi ise bu gruptan sayılır.
Süt inekçiliği, mandıra, arıcılık, traktör ve ekipmanları, değişik ürün değerlendirme tesisleri başta olmak üzere 63 adet tip proje modeli geliştirilmiştir. Bu projeler teknik yardım olarak kooperatiflerin kullanımı için hazır bulunmaktadır.
Bugüne kadar bu konudaki kooperatif projeleri hem teknik yönden hem de hibe ve kredilerle ekonomik yönden desteklenmişlerdir.
Tip Olmayan Proje: Uygulamak üzere kooperatiflere verilen projeler tip proje değilse bu gruba girer. Bu projelere ait fizibilite raporları ve tatbikat projeleri kooperatif tarafından hazırlanmaktadır.
Projeler mülkiyet durumuna göre;
1- Kooperatif mülkiyeti
2- Ortaklar mülkiyeti olmak üzere ikiye ayrılırlar.
Kooperatif mülkiyetinde uygulama ortak kooperatif ilişkisini iyi düzenlemediğinden artık kullanılmamaktadır.
ORTAKLAR MÜLKİYETİNDE PROJELERİN FAYDALARI
- Kooperatif-ortak ilişkisi daha iyi sağlanmaktadır.
- Risturn prensibi çalıştırılmaktadır..
- Kooperatif tesis ve canlı demirbaşları ortağın mülkiyetinde olacağından ortakların bunlara ilgisi kooperatif mülkiyetinden daha iyi olacak ve böylece üretimde verimlilik yükselecektir.
PROJEDEN KREDİ KULLANIMI NASILDIR?
Tarımsal kooperatifler kalkınma planları ilke ve politikalarına, uygun olarak;
a- Tarımsal üretimi ve istihdamı arttırıcı
b- Tarımsal ürünleri pazarlayıcı ve değerlendirici
c- Ortaklarına uygun şartlarda girdi sağlayıcı yatırım projelerini aynı ve nakdi kredilerle desteklenmektedir.
Ayrıca ortaklar mülkiyetindeki kooperatiflerden, kooperatif projesine girdi sağlayan kişisel tesisler için, krediden yararlanan ortaklar müteselsilen borçlandırılmak suretiyle krediden yararlanma imkanı bulunmaktadır.
PROJELER NASIL UYGULANMAYA GİRER?
Proje uygulamak isteyen kooperatifler yeterli ortak ve sermayeye ulaştıklarında ilk önce Genel Kurullarında karar alıp yönetim kurulunu belirlerler.
Yönetim kurulu ise, proje uygulama isteğini ve uygulamak istedikleri projenin etüdlerinin yapılması isteğini belirten bir dilekçeyle Bakanlık Tarım İI Müdürlüklerine müracaat etmeleri gerekmektedir.
İI Müdürlüklerinde konu ile ilgili sosyo-ekonomik incelemeler yapılarak proje etüd raporları düzenlenir ve Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğüne aşağıdaki bakımlardan incelenmek üzere gönderilir.
Teklif edilen etüdlerin;
Ülkenin kalkınma ve plan programlarına uygunluğu
Ülke ekonomisine sağlayacağı faydalar
Kooperatif-ortak ilişkisinin olması
d- Risturn prensibinin çalışması
e- Proje konusunda kurulmuş ve kurulması planlanan tesislerin kurulu ve çalışma kapasitelerinin incelenmesi ile mevcut kapasite ve üretim giderleri arasındaki denge
f- Tesisin kurulabileceği yerin alt yapı durumu
g- Projenin "Tarımsal Kooperatiflerin Yatırım Faaliyetlerine Yapılacak Devlet Yardımı Yönetmeliği"ne uygunluğu
Bu bakımlardan incelenen proje Bakanlık ve Devlet Planlama Teşkilatınca uygun görüldüğü taktirde proje yatırım programında yer alarak Devlet Yatırımından yararlanma hakkını kazanır.
Bir kooperatif projesi teknik yardımı, finansman ve pazarlama yönünden en iyi şekilde desteklenmiş olsa bile eğer konu seçimi iyi yapılmamışsa o projenin başarıya ulaşması mümkün değildir.
Onun için proje etüdünün çok iyi yapılması gerekmektedir.
KOOPERATİFLERİN PROJEDEKİ ETKİSİ NASIL OLUR?
1- Ortakların ihtiyacı olan giderleri ucuz ve kaliteli olarak temin etmek
2- Ortakların elde ettiği üretimi en uygun fiyatlarla pazarlamak.
KOOPERATİFLERE UYGULATILMAK ÜZERE HAZIRLANAN TİP PROJELER
1- 50 Baş Süt İnekçiliği
2- 60 Baş Sığır Besiciliği (Kapalı Ahır)
3- 60 Baş Sığır Besiciliği (Açık Ahır)
4- 120 Baş Sığır Besiciliği
5- 240 Baş Sığır Besiciliği
6- 2 Ton/Gün Mandıra
7- 5 Ton/Gün Mandıra
8- 2 Ton/Gün Süt Toplama ve Soğutma Merkezi
9- 5 Ton/Gün Süt Toplama ve Soğutma Merkezi
10- 400 Kovan Arıcılık
11- 500 Kovan Arıcılık
12- 500 Ton/Yıl Fasulye Nohut Kalibraj tesisi
13- 500 Ton/Yıl Mercimek-Depolama ve İşletme Tesisi
14- 500 Ton/Yıl Meyve Tasnif ve Ambalajlama Tesisi
15- 500 Ton/Yıl Patates Tasnif ve Ambalajlama Tesisi
16- 50 Ton/Yıl Konserve Fabrikası
17- 1.500'lük Yumurta Tavukçuluğu
18- 1.500'lük Damızlık Üretim Tavukçuluğu
19- 7.200 Adet/Yıl Yumurta 15.000 Adet/Yıl Et Tavukçuluğu
20- 200 Ton/Yıl Et ve Mamulleri Tesisi
21- 20 Ton/Yıl Alabalık Tesisi
22- 1 Adet Biçer-Döğer (Betonarme Hangar Tipi)
23- 1 Adet Traktör ve Ekipmanları (Betonarme Hangar Tipi)
24- 2 Adet Traktör ve Ekipmanları (Betonarme Hangar Tipi)
25- 3 Adet Traktör ve Ekipmanları (Betonarme Hangar Tipi)
26- 1 Adet Biçer-Döğer 1 Adet Traktör ve Ekipmanları (Betonarme Hangar Tipi)
27- 1 Adet Biçer-Döğer (Sundurma Tipi)
28- 1 Adet Traktör ve Ekipmanları (Sundurma Tipi)
29- 2 Adet Traktör ve Ekipmanları (Sundurma Tipi)
30- 3 Adet Traktör ve Ekipmanları (Sundurma Tipi)
31- 1 Adet Biçer-Döğer 1 Adet Traktör ve Ekipmanları (Sundurma Tipi)
32- 1.000 Ton/Yıl Mahsul Muhafaza Deposu (Betonarme)
33- 1 .000 Ton/Yıl Mahsul Muhafaza Deposu (Taş Duvarlı)
34- 80 Ton/Gün Hammadde Kapasiteli Salça Fabrikası
35- 100 Ton/Gün Hammadde Kapasiteli Un Fabrikası
36- 2 Ton/gün Soğuk Hava Depolu Mandıra
37- 2.550 Ton/Yıl Yem Temini Depolama ve Pazarlama
38- 5 Ton/Gün Soğuk Hava Depolu Mandıra
39- 26 x 33 Tipi 5 Tezgah Halıcılık (Atölye Tipi)
40- 40 x 40 Tipi 50 Tezgah Halıcılık (Atölye Tipi)
41- 50 x 50 Tipi 50 Tezgah Halıcılık (Atölye Tipi)
42- 60 x 60 Tipi 50 Tezgah Halıcılık (Atölye Tipi)
43- 26 x 33 Tipi 50 Tezgah Halıcılık (Tamamı Evlerde)
44- 40 x 40 Tipi 50 Tezgah Halıcılık (Tamamı Evlerde)
45- 50 x 50 Tipi 50 Tezgah Halıcılık (Tamamı Evlerde)
46- 60 x 60 Tipi 50 Tezgah Halıcılık (Tamamı Evlerde)
47- 26 x 33 Tipi 100 Tezgah Halıcılık (Tamamı Evlerde)
48- 40 x 40 Tipi 100 Tezgah Halıcılık (Tamamı Evlerde)
49- 50 x 50 Tipi 100 Tezgah Halıcılık (Tamamı Evlerde)
50- 60 x 60 Tipi 100 Tezgah Halıcılık (Tamamı Evlerde)
51- 26 x 33 Tipi 200 Tezgah Halıcılık (Tamamı Evlerde)
52- 40 x 40 Tipi 200 Tezgah Halıcılık (Tamamı Evlerde)
53- 50 x 50 Tipi 200 Tezgah Halıcılık (Tamamı Evlerde)
54- 60 x 60 Tipi 200 Tezgah Halıcılık (Tamamı Evlerde)
55- 100 Ton/Yıl Zeytin Salamura
56- 20 Ton/Gün Zeytinyağı Fabrikası
57- 1000 Tonluk Soğuk Hava Deposu
58- 2000 Tonluk Soğuk Hava Deposu
59- 15 Ton/Gün Çeltik İşletme Tesisi
60- Ortakların Mülkiyetinde Süt Sığırcılığı
61- Ortakların Mülkiyetinde Seracılık
62- Ortakların Mülkiyetinde Arıcılık
63- Ortakların Mülkiyetinde Besi Sığırcılığı
UYGULAMADAN KALDIRILAN TİP PROJELER
1- 2250 T/Y Yem Temini Depolama ve Pazarlama
2- 50 Baş Süt Sığırcılığı
3- 60 Baş Besi Sığırcılığı
4- 120 Baş Besi Sığırcılığı
5- 240 Baş Besi Sığırcılığı
6- 2 T/G Soğuk Hava Depolu Mandıra
7- 2 T/G Süt Toplama ve Soğutma Merkezi
8- 5 T/G Süt Toplama ve Soğutma Merkezi
9- 400 Kovan Arıcılık
10- 500 Kovan Arıcılık
11- 500 T/Y Fasulye Nohut Kalibraj Tesisi
12- 500 T/Y Mercimek Depolama ve İşletme Tesisi
13- 500 T/Y Meyve Sebze Tasnif ve Ambalajlama Tesisi
14- 500 T/Y Patates Tasnif ve Ambalajlama Tesisi
15- 50 T/Y Konserve Fabrikası
16- 1500'lük Yumurta Tavukçuluğu
17- 1500'lük Damızlık Üretim Tavukçuluğu
18- 7200 Adet/Yıl Yumurta, 15000 Adet/Yıl Besi Tavukçuluğu
19- 20 T/Y Alabalık Tesisi
20- 1000 T/Y Mahsul Muhafaza Deposu
