İÇ MEKAN SÜS BİTKİLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ

 

Günümüzde hızlı kentleşme insanları yeşile hasret bırakmıştır. Şehirde yaşayan insanlar nereye baksa binalar, yollar ve arabalar gibi şeyleri görmektedirler. Çevrelerinde yeşil görme isteği, insanlarda saksılı süs bitkilerini odalarında veya salonlarında yetiştirme arzusunu doğurmuştur. Böylelikle saksılı süs bitkilerinin talebi ve satışı çok artmıştır. Bunun sonucu olarak da çöllerde, tropik bölgelerde, ormanlarda ve hatta su  bitkilerinde doğal olarak yaşayan pek çok bitki saksı bitkisi olarak yetiştirilmeye başlanmıştır.

Çeşitli saksı, kap ve kasalarda iyi yetişen ve salon, vitrin,  oda, koridor gibi kapalı mekanlarda yeşil bir mekan oluşturmak için kullanılan, doğal çiçek ve yaprak güzelliğini ömrünün sonuna kadar muhafaza eden  çiçek türlerine saksı bitkileri denir. Güzel yapraklı, çiçekli, meyveli odunsu bodur çalı ve sarıcılı bitkiler; çok ve tek yıllık otsu bitkiler, soğanlı, yumrulu ve rizomlu bitkiler saksı çiçeği olarak kullanılır. Saksı çiçekleri genelde kontrollü sera şartlarında çoğaltılır. Büyütülür ve saksı ile birlikte satışa arz edilir. Daha sonra saksı çiçekleri kullanımı sera, salon, oda  gibi kapalı; balkon, teras gibi yarı açık; avlu, meydan, havuz başı, yol kenarı gibi tam açık alanlarda yapılır.

4.1.  İÇ MEKAN BİTKİLERİNİN GENEL DURUMU

Türkiye’de saksı bitkisi üretim alanları 1999 yılında toplam yaklaşık 541,7 dekardır. Bu alandan yılda 10 milyon adet iç mekan bitkisi üretildiği tahmin edilmektedir. Üretim alanlarının daha çok Yalova (160 da) , İzmir (138.5 da), Antalya (75 da) ve Adana (60 da) illerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Saksı bitkileri üreten 70-80 işletmenin yarısı Yalova’da bulunmaktadır.

Saksılı bitki üreten işletmeler kullandıkları saksı toprağının (torf) tamamını ve üretim materyali olarak kullandıkları tohum, fide ve çiçeklerin  büyük bölümünü ithal etmektedirler. Tohum ekme ve gübreleme işlemlerinde teknoloji kullanmaktadırlar.

Saksı çiçeği üreten işletmelerin, diğer süs bitkilerinden farkı ilk yatırım masraflarının fazla oluşu, uygun ısıtma sistemlerini gerektirmesi, büyük pazarlara yakın ve ulaşımın kolay olduğu yerlerde gelişmesi gibi özelliklerdir.

 

4.2.  İç Mekan Bitkilerinin Gruplandırılması
            
İç mekan bitkilerini gösterişli çiçeklerine göre, dekoratif yapraklarına göre, etsi gövde yapılarına göre gruplandırabiliriz.

  1. Gösterişli çiçekleri için yetiştirilenler,
  2. Gösterişli yaprakları için yetiştirilenler
  3. Sukulent (Etli gövdeliler) ve kaktüsler

 


Resim 1. Euphorbia pulcherrima (Atatürk çiçeği)

 

4.2.1. Gösterişli Çiçekleri İçin Yetiştirilenler

Gösterişli çiçekleri için yetiştirilen önemli iç mekan bitkileri:

 

LATİNCE ADI

TÜRKÇE ADI

Bouganvilla glabra

Gelin Duvağı, Rodos Gülü

Camellia japonica Nois

Kamelya

Cylamen persicum

Siklamen

Euphorbia pulcherrima

Atatürk Çiçeği, Ponsetya

Fuchsia xhybridus D.C.

Küpe

Hibiscus Rosa sinensis

Çin Gülü

Hydrongea macrophylla

Ortanca

Lantana camara L

Mine

Lilium longiflorum

Paskalya Zambağı

Pelergonium x hortorum

Sardunya

Primula malacoides

Onbiray, Çuha Çiçeği

Rhododendron xhortorum

Açelya

Saintpaulia ionantha Wandl

Afrika Menekşesi

Senecio xhybridus D.C.

Çiçekçi Sineryası

Sinningia speciosa Hier

Gloksinya

Bu çiçekler genel olarak direk güneş almayan bol ışıklı, serin ve az nemli yeri severler.

  1. Gösterişli Yaprakları İçin Yetiştirilen Önemli İç Mekan Bitkileri

 

LATİNCE ADI

TÜRKÇE ADI

Agave L.

Agave

Agleonema Schoott

Çin Herdemyeşil

Aechema

Açmeya

Aphelandra sqarrosa

Afelandra

Araucaria juss

Arokarya

Asparagus L

Kuşkonmazlar

Cissus D.C.

Frenk Asması

Clivia Lindl.

Kafir Zambağı

Codraeum juss.

Kroton

Collina elegans Liebm.

Meksika Palmiyesi

Dieffenbachia schott

Difenbahya

Dracaena L.

Ejder Kanı

Ficus L

Kauçuk

Fittonia coeum

Fitonya

Hoya cornosa R.Br

Mum Çiçeği

Hedera L.

Kaya Sarmaşığı

Maranta spp

Dua Çiçeği

Nephrolepis

Aşk Merdiveni

Monstera schoott

Deve Tabanı

Philodendron schoott

Salon Sarmaşığı

Sansevieria Thunb

Peygamber Kılıcı

Spathyphillum

Barış Çiçeği

Vriesea Lindl.

Virisya

Zantedeschia spreng

Kala

 


Resim 2. Aphelandra squarrosa

Bu bitkiler genel olarak nemli, sıcak ve gölge ortamları sever.

4.2.3. Sukulent (Etli Gövdeliler) ve Kaktüsler

Etli yapılı ve kaktüs tipi bu bitkilerin bazıları şunlardır.

 

Aenium arboreum

Echeveria harmsii

Aenium tabulaeforme

Echeveria setosa

Agave americana

Echinococtus grusonii

Aloe filifera

Euphorbia triucalli

Aloe humilis

Faucaria tigrina

Aloe oristata

Ferocactus latispinus

Aloe variegata

Gasteria verrucosa

Astrophytum capricorne

Lithops fulleri

Bryophyllum tubiflorum

Lobivia aurea

Cereus peruvianus

Mammillaria bocasana

Ceropegia woodii

Notocactus ottonis

Crassula argentea

Opuntia bergeriana

Crassula falcata

Rebutia miniscula

Crassula perforata

Sedum acre

Echeveria glavea

Sempervivum tectorum

 

Senecio rowleyanus

 


Resim 3. Agave

            4.3. İç Mekan Bitkilerinin Genel İstekleri

İç mekan bitkileri doğal olarak farklı iklim şartlarında yetişmektedirler. Bu bölgelerden getirilerek çoğaltımı yapılan bitkilerde, anavatanlarındaki iklim ve toprak şartlarına ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle birçok saksı bitkisi türünün sıcaklık, toprak-atmosfer nemi, toprak yapısı, bitki besin elementi ve ışık istekleri birbirinden farklıdır. 

4.3.1. Işık İstekleri 

Bilhassa gösterişli yaprakları için yetiştirilen çiçeklerin çoğu tropik kökenlidir. En iyi 11.000-33.000 lükslük ışıkta (Parlak yaz günlerinde 11.000 lüks, tam bulutlu kış günlerinde 5500 lüks) yetişirler. Bu nedenle yazın seralarda mutlaka gölgelendirme yapılmalıdır.

Kaktüsler ve etli gövdeli bitkiler için ise başka bir sera ayrılır. Yöreye göre yarı gölgeleme yapılır yada gölgeleme yapılmaz.

Çiçekler seradaki yüksek ışık şiddetinden ev ve salonlardaki düşük ışık şiddetine taşındıklarında, yapraklar hızla klorofil kaybeder ve sonrada yaprak döker. Bu nedenle bitkiler seradan çıkarılmadan önce düşük ışık şartlarına kademeli olarak alıştırılmalıdır.

İç mekan bitkileri uzun süre direk güneş ışığı alan pencere önüne konulmalı, yerleri fazlaca değiştirilmemelidir. Ancak haftada bir 450 açıyla sürekli aynı yöne döndürülmeli ve böylece düzgün taç oluşumu sağlanmalıdır.

Resim 4. Birkaç iç mekan süs bitkisini aynı ortamda bulunduğu sera

4.3.2. Sıcaklık

Saksı bitkilerinin büyük bir çoğunluğunun yetişmesi için gerekli gece sıcaklığı 210C, gündüz sıcaklığı 24-260C dir. Bu türler uzun süre 150C de tutulabilirler, ancak büyüme yavaşlar veya durur. 50C altında bir çok türde zarar görülür. Buna karşılık çok yüksek gece sıcaklığında ise bitkiler hafif soluk renkli olur. Ayrıca Sıklamen, Primula gibi bitkiler ise 13-150C sıcaklık isterler. Bu nedenle düşük sıcaklık isteyenleri daha çok bahar ve kış aylarında yetiştirmek daha uygun olacaktır.


Resim 5. Difenbahya (Diffenbachia seguine) serasından görünüm
4.3.3. Nem

            İç mekan süs bitkilerinin iyi gelişebilmeleri için % 70-%80 oranında nispi neme ihtiyaç vardır. Sera iyi gölgelenmişse yalnız sera tabanını ıslak tutmak yeterlidir. Sisleme ile rutubetin artırılmasına gerek yoktur. Normal ışık ve sıcaklık şartlarında, yeterli sulama ile bitkiler düşük nemlerde iyi yetişir. Yalnız sera nispi neminin % 40’nın altına düşmemesi gerekir. Nispi nemin çok yüksek olması ise mildiyo ve diğer öldürücü yaprak hastalıklarının gelişmesine neden olur. Sera içerisinde hava sirkülasyonu sağlanması ve koruyucu ilaçlarla bu hastalıklar önlenebilir.

            4.3.4. Toprak

            İç mekan süs bitkilerinin büyük bir çoğunluğu organik maddece zengin toprak karışımlarını tercih ederler. 3 Kasım turba (torf), 1 kısım perlit, bir kısım turba, 1-2 kısım vermükilit karışımları kullanılır. Torf yerine çürümüş yaprak, hızar tozu, pirinç kavuzu gibi organik maddelerde kullanılabilir. Kaktüs ve diğer etsi gövdeliler için karışımda 2 veya 3 kısım kum, 1 kısım turba karışımı kullanılır. Bu karışımların pH’sı 5,5-6,5 arasında, süzek ve aynı zamanda kök bölgesinde uzun süre nemi muhafaza edebilen, dengeli besin elementleri içeren yapıda olması gerekir.

            4.3.5. Besin Elementleri

            Gübreleme genel olarak 1-2 haftada bir sulama suyu ile birlikte sıvı olarak uygulanır. NPK’nın 30-20-10 formülleri 400 litre suya 500 gram hesap edilir. Ayrıca dengeli besin elementleri alımı için özel hazırlanmış, mikro elementleri de içeren yaprak gübreleri, bitki isteğine göre hazırlanarak yapraklardan verilmelidir.  

            4.3.6. Su Kalitesi

            İyi bir sulama suyunun toplam tuzluluk miktarı  Ec=0.75 mm hos/cm den az olmalıdır. Eğer sulama suyu tuzlu ise mutlaka arıtılmalıdır. Ancak bor iyonları 0,55 ppm’den fazla ise, bu su saksı bitkilerinde kullanılamaz Ayrıca saksı bitkileri yağmur suyundan hoşlanırlar. Klorlanan şehir sularıyla sulama yapıldığında, yoğun klor bitkiye zarar verir. Sulama genel olarak bitkilerin toprak nem isteği göz önünde bulundurularak yapılmalı, büyüme mevsiminde daha çok, dinlenme döneminde ise daha az su verilmelidir. Salon gibi yerlere konulan saksı bitkilerinde büyüme daha yavaş olduğundan sulama azaltılmalı, saksı toprağı doyma veya solma noktasına getirilmemeli, bunun için az ve sık aralıklarla sulanmalıdır.

4.3.7. Karbondioksit

Kış aylarında sera sıcaklığı gündüz 21-30 0C arasında  ise bol  güneş ışığında 1000 ppm’e kadar sera atmosferine CO2 verilebilir. Atmosferdeki normal CO2 miktarı ise 300 ppm  civarındadır.

            İç mekan süs bitkileri genellikle ılık-sıcak ve nemli ortamlarda yetişirler. Çoğunluğu tropikal bitkiler olduğu için soğuk karanlık ve havasız ortamlarda çabuk bozulurlar. Isıtma sistemleri olan seralarda veya sıcaklığın uygun olduğu yaz aylarında yetiştirilebilirler. Bu nedenlerle yetiştirme özellikleri diğer süs bitkilerinden farklılık gösterir. Türleri arası ekolojik istekleri de birbirlerinden farklı olduğundan üretimde, istekleri birbirine benzeyen bitkiler 2-3 grupta toplanarak 2-3 aynı sera veya bölümlerinde yetiştirilirler. Bu sera veya bölümlerindeki bitki guruplarının isteklerine göre çevre şartları düzenlenir.

            4.4. İç Mekan Bitkilerinin Çoğaltılması

            Saksı bitkileri genel olarak tohumla (Generatif - eşeyli) vejetatif (Eşeysiz) yollarla, özleşmiş gövde-köklerle ve doku kültürü ile çoğaltılır. Bu yöntemlerden  en yaygın olanı tohum ve çeltikle çoğaltmadır.

            4.4.1. Tohumla Çoğaltma

            Tohumla çoğaltmada bir çeşidi aynen muhafaza etmek için tohum üretiminin kontrolüne ve  böylece genetik saflığının korunmasına özen gösterilmelidir. Kalite bozulması veya açılma, farklı genotipte olan bitkilerde yabancı tozlanma sonucunda ortaya çıkar.

            Günümüzde tohumla çiçek üretimi F-1 melezleme ile yapılır. Tohumlar her türde kendi kendine dölleme ile iki saf hat elde ederler. Bu saf hatlardan birini ana ebeveyn diğerini de baba ebeveyn olarak kullanırlar. Bir saf hat ebeveynin polen tozunu, diğer saf hat ebeveynin dişicik organına yerleştirmek suretiyle çapraz tozlanma gerçekleştirilir. Böylece iki saf hat ebeveyninden meydana gelen F-1 melez tohumları daima aynı melez bitkiyi meydana getirir. F-1 melez tohumları iki saf hattın özelliklerini taşıdıklarından saf hat tohumlarına göre daha güzel ve gösterişli çiçek verirler; ayrıca F-1 melez tohumları kendine veya yabancı dölleneceğinden açılıma uğrayacaktır. Bu nedenle tohumla çiçek (Begonya , Çuha , Sardunya v.s.) üretiminde her sene F-1 melez tohumları yeniden satın alınması gerekmektedir.

            Tohumla üretimde; çimlenmesi için ışık  isteyen (Aechmea , Coleus , Nidularium , Saintpaulia , Sinnigia ve Vriesea) türler hariç, diğer tohumlar genel olarak çaplarının 2 veya 4 katı derinliğe ekilmelidir. Çimlendirme işlemi kontrollü sera şartlarında yapılmalıdır. Çimlendirme ortamı olarak genelde pastörize edilmiş kompost (2 kısım tınlı toprak, 1 kısım turba, 1 kısım kumdan oluşan karışımın  her 1 m3 ne 1 kg süper fosfat, 600 gr öğütülmüş kireç taşı ilave edilir) kullanılır. Eğer bu karışımlar ve pastörizasyon mümkün değilse, 2 kısım ince elenmiş kültür toprağı, 1 kısım iyi yanmış ve ince elenmiş çiftlik gübresi, 1  kısım ince kum önerilir.

            Ekilen tohumların çimlenebilmesi için; tohum canlı olmalı, çimlenme için uygun çevre şartları (Yeterli nem, uygun sıcaklık, oksijen ve bazı türler için ışık) sağlanmalı ve çimlenmeyi engelleyen faktörler varsa, dikimden önce ortadan kaldırılmalıdır. Tohumların çimlenmesi için ortam  sıcaklığı genel olarak 210C olmalıdır. Fideler ise türlere göre değişmekle birlikte 12-16 0C sıcaklıkta daha iyi  gelişirler. Gündüz sıcaklığı, gece sıcaklığından 3-6 0C yüksek olmalıdır. Ortamın sulanması mümkünse, sisleme ile yapılmalıdır. Sıcaklığa göre her bir 5 dakikada 5 saniyelik püskürtmeler yeterlidir. Ayrıca ortam doğrudan güneş ışığında olmamalıdır.

4.4.2. Vejetatif Çoğaltma

 

Vejetatif çoğaltma kök, sürgün veya yaprak gibi vejetatif bitki kısımları ile yapılan çoğaltmadır. Vejetatif çoğaltma ile bitkilerin bütün özellikleri yavru bitkide ortaya çıkar. Vejetatif çoğaltma;

  1. Çelikle çoğaltma
  2.  Daldırma, ayırma ve yavru sürgünleri ile çoğaltma
  3. Özleşmiş gövde ve köklerle çoğaltma
  4. Türlere özel değişik şekillerde çoğaltma diye 4 çeşittir.

 

  1. Çelikle  Çoğaltma

Çeşitli çiçek türlerinin üretiminde çelikle çoğaltma yöntemi kullanılır. Çelikle köklenebilen çiçek türleri için bu çoğaltma yöntemi çok ucuz, çabuk kolay ve basittir. Çelikle  üretimde  son araştırmalara göre, alttan ısınan banklarda sisleme sureti ile perlit ortamıyla en iyi sonuç  alınmaktadır. Çelikler gövde, değişikliğe uğramış  gövde (Soğan, yumru, rizom, toprak altı gövdesi), yaprak veya kök gibi bitkilerin vejetatif kısımlarından alınır. Çelikler bitkilerden alındıkları kısımlara göre sınıflandırılır.

Gövde çelikleri; odun, odunsu, yumuşak odun, otsu (yeşil) yaprak, yaprak-göz ve kök olmak üzere 7 çeşittir.

4.4.2.1.1. Odun Çelikleri

Kışın yaprağını döken ve her dem yeşil iğne yapraklı türlerde bitkilerin bir veya iki yıllık sürgünlerinden kış dinlenme periyodu içersinde alınırlar. Çelikler 10-30 cm boyunda kesilir ve kallus teşekkül ettikten sonra köklenme ortamına dikilirler.

4.4.2.1.2. Yarı Odun Çelikler

Genel olarak her dem yeşil bitkilerin (Kamelya, Açelya, Atatürk Çiçeği, Kauçuk vs.) çelikleri yaz aylarında kısmen olgunlaşan yeni sürgünlerden alınır. Çelikler 7-15 cm boyunda hazırlanır, tepe yaprakları bırakılır, dip yaprakları koparılır.

4.4.2.1.3. Yumuşak Odun (Yeşil-Odun) Çelikleri

Her dem yeşil ve yapraklarını döken bitkilerin  (Zakkum, Küpe vs.) etli ve yumuşak yeni İlkbahar sürgünlerinden alınan çeliklerdir.

4.4.2.1.4. Otsu Çelikler

Begonya, Kalanchae, Sardunya gibi pek çok çiçek yöntemle çoğaltılır. Çelikler 6-12 cm uzunluğunda olmalı ve alt yaprakları alınmalıdır. Otsu çeliklerin erken köklenmeleri için yüksek nem, alttan ısıtma  ve düşük konsantrasyonlarda kimyasal uyarıcı kullanılır.

4.4.2.1.5. Yaprak Çelikleri

Sansevieria (Paşa Kılıcı) çiçeklerinin uzun yaprakları 5-8 cm uzunlukta kesilerek, çeliğin 3/4' ü ortama sokulmak suretiyle çoğaltılır. 2-3 hafta sonra çelik tabanında köklenme ve yavru bitki meydana gelir.

Begonia rex çiçeğinin olgun yaprağının ana (büyük) damarları dikey kesilerek yaprak üst yüzeyi köklendirme ortamına yatırılarak sabitlendirilir. 2-3 hafta sonra damarların kesildiği noktalarda yeni bitkiler oluşur.


Resim 6. İç mekan süs bitkilerinin çeliklerini köklendirmek için hazırlanmış, mistlemeli, alttan ısıtmalı köklendirme bankı

Afrika Menekşesi, Peperomia, Sinningia gibi çiçekler ise yaprak ayası ve 4-6 cm uzunluğundaki yaprak sapı ile birlikte alınan çeliklerin, yaprak sapları ortama sokularak köklendirilir. Bir süre sonra yaprak sapı tabanından  yavru bitkiler gelir.

4.4.2.1.6. Yaprak-Göz Çelikleri

Çelikte bulunan kısa dal parçasının köklenmesi ve yaprak sapının altında bulunan gözün sürmesi ile yeni bitkiler üretilir. Fatsia, Hedera, Hoya, Monstera, Scindapsus, Syngonium, Rhododendron vs. gibi çiçekler bu yöntemle çoğaltılırlar.

 

Resim 7. İç mekan süs bitkilerinden alınmış çeliklerden bir görünüm

           

  1. Kök Çelikleri

 

Çelikler gelişme periyodu başlamadan önce, köklerin depo maddeleri ile çok zengin olduğu, kış sonu veya erken ilkbaharda alınması gerekir. Kökler 3-6 cm uzunlukta da kesilir ve ortam yüzeyine yatırılarak, üzeri 1-1,5 cm örtülür.  Begonya , Ful, Fuchsia  gibi çiçekler bu yöntemle çoğaltılır. Ayrıca, Cordyline kazık kökleri birer uyur göz ihtiva edecek şekilde, 1-2 cm parçalara ayrılarak saçak kökleriyle birlikte ortama  yerleştirilir. 2-3 hafta sonra uyur gözlerde sürer ve böylece yeni bitki oluşur.

  1. Daldırma, Ayırma ve Yavru Sürgünleri İle Çoğaltma

 

Hava ve yer daldırması olmak üzere iki şekilde yapılır. Hava daldırması Kauçuk ve Devetabanlarında  yapılır. Yer doldurması daha çok sarılıcı (Hedera) sürgünlerinde  kullanılır. Afrika Menekşesinde ana kökün  çevresinde havai köklere sahip yavru sürgünler  ayrılarak iyice köklenmesi sağlandıktan sonra  saksıya alınır.

Bir çok çiçek türü (Asparagus, Aspidistra, Calathea, Marantha, Microlepia, Nephrolepis, Spathiphyllum vs.)  kök sürgünü vererek toplu  kümeler halinde yetişir. Bunları kesip pençeler halinde ayırmak sureti ile yeni bitkiler elde edilir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Resim 8. Ayırma ile çoğaltma işlemi

  1. Özleşmiş Gövde ve Köklerle Çoğaltma.

 

Çiçek türlerinin büyük bir kısmı da soğanlar , soğan benzeri gövdeler, yumrular, yumru kökler, rizomlar ve yalancı soğanlar gibi özleşmiş vejetatif organlarla çoğaltılır. Bunlara sahip olan  bitkilerin sürgünleri büyüme mevsimi sonunda ölür. Bitki toprak altında etli bir organ olarak yaşar ve ertesi mevsim yeni bitkiler teşkil etmek üzere sürerler.

Soğanlar

Soğanlı çiçekler tek çenekli bitkilerdir. Soğanlar dış ve iç soğan pullarından oluşur. İki türlü soğan vardır.

  1. Kabuklu (tunikli) soğanlar

 

Bu soğanlarda  (lale soğanları) dış pullar kuru ve 
membranlıdır. Soğanı mekanik  zararlardan kurumaktan korur.

  1. Pullu (tuniksiz) soğanlar

 

Bu soğanlarda (zambak soğanları) bütün soğanı kaplayan tek parçalardan ibaret bir 
kabuk yoktur. Pullar ayrı  ayrı olup soğana balık pulu gibi bir görünüm verirler.

Soğanımsı Gövdeler

Gövde ekseninin kuru pul benzeri yapraklarla kaplanmış dış kısmıdır. Soğanımsı gövde boğumları ve boğum araları iyice belirgin, yekpare bir gövde yapısındadır. Safran, çiğdem, glayöl tipik soğanımsı gövdeli bitkilerdir.

Yumrular ve Hava Yumruları

Yumruları üzerinde çeşitli sayıda gözler vardır. Yumrularda bütün olarak veya her biri bir göz ihtiva eden parçalar halinde dikilerek (Caladium) çoğaltılır. Begonia evansiana gibi çiçek türlerinin yapraklarının koltuğunda küçük hava yumruları oluşur. Bu yumrular sonbaharda toplanır, kış aylarında muhafaza  edilir, ilkbaharda dikilir.

Yumru Kökler

Gerçek yumrulardan üzerlerinde boğum ve boğum arası bulunması ile ayrılır. Yıldız ve Yumrulu Begonya çiçekleri yumru köklere sahiptirler. Yumru köklerin her biri bir tomurcuk taşıyacak şekilde ayrılır ve kışın muhafaza edildikten sonra İlkbaharda dikilir.

Rizomlar

Rizomlar toprak altında  ve toprak yüzünde büyüyen yatay gövdelerdir. Boğumlardan çıkan yan büyüme konileri rizomun yan dallarını veya havai sürgünlerini meydana   getirirler. Adventif kökler rizomun alt kısmından çıkar. Vadi  Zambağı, Kana ve İrisler rizomlu bitkiler arasındadır. Rizomlar ya büyüme devresi başında veya sonunda parçalanırlar.

Yalancı Soğanlar

Yalancı soğan bir veya birkaç boğumdan oluşmuş iri ve etli gövde parçasından ibaret özleşmiş bir depo organıdır. Orkide türlerinde  görülür. Her tür farklı yalancı soğan meydana getirir. Bazı türlerde yalancı soğanların bölünmesiyle, bazı türlerde ise boğumlarda oluşan köklü sürgünlerin ayrılmasıyla üretilir.

  1. Türlere Özel Değişik Şekillerde Çoğaltma

 

Bryophyllum çiçeklerinin kenarları dişli olan yaprakları ortamın üzerine yatırılır, yaprak dişlerindeki embriyolardan 1-2 hafta sonra yeni bitkiler oluşur.

Eğreltilerin olgun yaprak altı kısımlarında sporları vardır. Sporla üretim için, spor keselerini taşıyan eğrelti yaprakları 1 cm parçalar halinde ince bir harç içine ekilir,; sporlar harçla temas eden kısımda çimlenerek bitki oluştururlar. Veya spor keseleri bulunduran yapraklar toplanıp bir kağıt külah içinde 1-2 gün bekletilir. Bu şekilde kahverengi ve kahveye benzeyen sporlar kağıda dökülür. Bu sporlar çok ince harç üzerine ekilmek suretiyle yeni bitkiler oluşturulur. Ancak sporlar ekimde 21-24 0C sıcaklık ve çok nemli ortam isterler. Su sisleme şeklinde verilir. Spor ekilen kasaların üzeri cam örtülerek, harcın kuruması önlenir.

Kaktüslerin paletleri ortama konulmasıyla kökleme meydana gelmekte ve paletlerden yeni sürgünler oluşmaktadır. Ayrıca özellikle renkli minyatür kaktüsler, yaygın olarak aşı ile çoğaltılırlar.

Birçok sukulent türünün kalın etli yaprakları ana bitkiden ayrılarak yaprağın ¼ ü ortama sokulur, tabandan köklenme sonrada sürgünler oluşur.

  1. Doku Kültürü İle Çoğaltma

 

Bitkilerin tohumlarından alınan embriyo, gövdelerinden alınan doku, tepe ve yan tomurcuklardan alınan büyüme konileri, yaprak mesofil dokularından çıkarılan protoplastlar, erkek organlarından alınan çiçek tozları, ovaryumdan çıkarılan dokular özel besin ortamlarında çimlendirilerek ya da kök ve sürgünler verdirilerek çoğaltılırlar. Bu steril kültür yöntemi ile ticari olarak Marantha, Nephrolepis, Spathiphyllum, Gloksinya, Anthorium, Kuşkonmaz, Glayöl, Karanfil, Krizantem, Orkide, Gerbera ve Açelya gibi bir çok çiçek türü çoğaltılır. Bu yöntemle az zamanda çok sayıda ve steril bitki elde edildiğinden, gittikçe yaygınlaşmakta ve diğer çoğaltma şekillerinin yerine geçmektedir.